Metacinema? Τι είν' τούτο;

 

   Ένας όρος που έχει αρχίσει να ακούγεται αρκετά τα τελευταία χρόνια είναι το metacinema ή μετακινηματογράφος. Οι σύνθετες λέξεις με το μετα- ορίζουν κινήματα των τελευταίων δεκαετιών, κυρίως από δεκαετία 1980 και εξής, στην περίοδο του λεγόμενου Μεταμοντερνισμού και ως κοινό στοιχείο τους έχουν την αμφισβήτηση, την ανανέωση ή την επανεφεύρεση αυτού που ορίζει το δεύτερο συνθετικό μετά το μετά-. Έτσι έχουμε τον μεταφεμινισμό, την μεταλογοτεχνία ή ευρύτερα το metafiction, την μετααφηγηματικότητα, την μεταμοντέρνα τέχνη και μια σειρά άλλων ορισμών και κινημάτων. Τι είναι όμως το metacinema; Είναι η αυτοσυνείδηση και η αυτοαναφορικότητα μιας ταινίας, ενός σκηνοθέτη. Είναι ήρωες που γνωρίζουν ότι είναι πλαστοί, ότι είναι κινηματογραφικοί, εγκλωβισμένοι σε μια οθόνη που τώρα κάποιοι θεατές κοιτάνε τις δράσεις τους. Κάποιες μάλιστα φορές σπάνε τον τέταρτο τοίχο, ως είθισται να λέμε, και μιλούν στο κοινό. Αυτό ωστόσο δεν είναι απαραίτητο γιατί μπορεί να μην απευθύνονται ευθέως στο κοινό αλλά να αισθάνονται την ύπαρξή του και έτσι οι θεατές να μην παραμυθιάζονται ότι πρόκειται για αληθοφανείς ήρωες αλλά βλέπουν και μάλιστα εμφατικά ότι πρόκειται για δημιουργήματα ενός σκηνοθέτη, ενός σεναριογράφου και ενός ηθοποιού. Πέραν όμως των ηρώων, και η ίδια η ταινία αντιλαμβάνεται ότι είναι ταινία, δεν προσπαθεί να σε πείσει ότι βλέπεις ένα ομοίωμα του αληθινού κόσμου, αλλά μια κινηματογραφική εκδοχή του. Είναι κινηματογράφος που στρέφεται στον εαυτό του, στην τέχνη του, ίσως αυνανιστικά αλλά πολλές φορές διασκεδαστικά ή με έναν ενδιαφέροντα τρόπο που συμβάλει στην ευρύτερη πρόσληψη του μέσου. Πολλές φορές οι ήρωες σχολιάζουν την δράση τους, άλλες φορές υπάρχουν αναφορές στους ίδιους τους ηθοποιούς που συμμετέχουν ή στον σκηνοθέτη που σκηνοθετεί ή εν γένει στο μέσο που τους φιλοξενεί. 

   Για πολλούς η πρώτη meta-ταινία είναι το Man with a Movie Camera (1929) του σοβιετικού Dziga Vertov, μια πειραματική ταινία με έναν άνθρωπο που έχει βγει έξω με την κάμερά του και δείχνει την ζωή στην τότε σοβιετοκρατούμενη Ουκρανία. Δεν εμφανίζονται ηθοποιοί αλλά μέλη του συνεργείου και απλοί πολίτες. Στο σημείο αυτό να γίνει μια διευκρίνιση. Κάποιοι θεωρούν metacinema ακόμα και τις ταινίες που θέμα της υπόθεσής τους είναι ο κόσμος του κινηματογράφου, όπως στο Singin' in the Rain, στο The Artist, στο La La Land, στο 8 1/2, στο Last Action Hero, το Mulholland Drive ή το Nine. Ωστόσο, στην συγκεκριμένη λίστα δεν θα συμπεριληφθούν, καθώς ναι μεν διαθέτουν αυτοαναφορικότητα αφού στρέφονται στο ίδιο μέσο στο οποίο γυρίζονται, δεν διαθέτουν ωστόσο μετααφηγηματικότητα. Επίσης, το Dogville του Lasr von Trier δεν θα συμπεριληφθεί καθώς αν και φαίνεται ότι πρόκειται για ένα φιλμικό κατασκεύασμα, οι επιρροές του εδράζουν στο μεταθέατρο περισσότερο και όχι στον μετακινηματογράφο. Ας δούμε λοιπόν μερικές:

1. Η Κάλπικη Λίρα (1955)

Η Κάλπικη Λίρα του Γιώργου Τζαβέλλα είναι η πρώτη σπονδυλωτή ταινία του ελληνικού κινηματογράφου με τέσσερις διαφορετικές ιστορίες να συμπλέκονται και ενώνονται χάρη σε μια κάλπικη λίρα. Μια πρωτοποριακή ταινία για τα δεδομένα της εποχής, μια από τις σημαντικότερες ελληνικές ταινίες όλων των εποχών, με την τελευταία ιστορία με τον θείο ζεύγος, όπως τους αποκαλούσαν, τον Δημήτρη Χορν και την Έλλη Λαμπέτη, που είχαν αρνηθεί να παίξουν στην Στέλλα του Μιχάλη Κακογιάννη την ίδια χρονιά, και έτσι έπαιξαν στην Κάλπικη Λίρα, να αποτελεί ένα La La Land πριν το La La Land. Πολλά κοινά στοιχεία, δύο άντρες καλλιτέχνες, ο Χορν ζωγράφος, ο Gosling μουσικός, έχουν σχέση με μια κοπέλα (Λαμπέτη και Stone αντίστοιχα), είναι πολύ ερωτευμένοι αλλά ακόμα δεν έχουν επιτυχία και ζουν δύσκολα. Κάποια στιγμή ο έρωτας δεν θα μπορέσει να αντέξει το βάρος της πραγματικότητας και έτσι θα χωρίσουν, και στις δύο περιπτώσεις εμπόδιο στέκεται η τέχνη τους. Μετά από χρόνια θα ξαναβρεθούν, ενώ ο άντρας είναι επιτυχημένος στην τέχνη του και γυναίκα παντρεμένη με παιδί. Θα βρεθούν σε χώρο που εργάζεται ο άντρας της υπόθεσης, μια αίθουσα τέχνης και ένα jazz club αντίστοιχα, θα κοιταχτούν, θα ιδωθούν αλλά δεν θα τα ξαναφτιάξουν και έτσι η ταινία θα κλείσει μελαγχολικά καθώς μερικοί έρωτες δεν είναι γραφτό να ζήσουν για πάντα. Αλλά δεν είναι αυτό το θέμα. Αφηγητής της ταινίας είναι ο σπουδαίος θεατρικός ηθοποιός Δημήτρης Μυράτ, ο οποίος αφηγείται τα όσα γίνονται γνωρίζοντας ότι απευθύνεται σε κοινό, ξέροντας ότι είναι μέρος μιας ταινίας. Δεν λειτουργεί απλώς ως voice over επεξήγησης, αλλά ως διάλογος με το κοινό. Σημαντική σκηνή που οδηγεί σε μια αίσθηση metacinema όταν στην πρώτη ιστορία ο Λογοθετίδης φιλάει την Λιβικού και πάνε να αγκαλιαστούν, οπότε ο Μυράτ λέει ας τους αφήσουμε, είναι ακατάλληλη σκηνή και ας δούμε τον χώρο, τα έπιπλα, τα αγάλματα και τους πίνακες, όπως κάνουν σε ταινίες στο εξωτερικό. Όχι απλώς γνωρίζει ότι βρίσκεται σε ένα φιλμικό σύμπαν, αλλά προτείνει και σκηνοθετική ματιά. 

2. The Passion of Anna (1969)

Το 1969 ο σπουδαίος σουηδός σκηνοθέτης Ingmar Bergman, μέγας πρωτοπόρος του κινηματογράφου, κυκλοφορεί την ταινία το Πάθος της Άννας ή το Πάθος, όπως είναι ο σουηδικός τίτλος (En Passion), με την αγαπημένη του μούσα, Liv Ullman, τον Max von Sydow και την Bibi Andersson. Διευθυντής φωτογραφίας για άλλη μια φορά ο μοναδικός Sven Nykvist. Η Άννα ζει απομονωμένη έπειτα από ένα τροχαίο στο οποίο έχασε σύζυγο και παιδί. Ο Αντρέας είναι πρώην κατάδικος. Βρίσκουν καταφύγιο σε ένα μικρό νησί. Δύο κοινοί φίλοι θα τους φέρουν κοντά, ώστε με αυτό τον τρόπο, μαζί, να ξεπεράσουν τις δυσκολίες τους. Αρχικά θα αποδειχθεί σωτήριο, στην πορεία όμως καταστροφικό. Ποιο είναι αυτό που την διαφοροποιεί από ένα τυπικό δράμα ή και από άλλες ταινίες του σκηνοθέτη; Ότι ανά διαστήματα η αφηγηματική πλοκή της ταινίας διακόπτεται και εμφανίζονται οι ηθοποιοί ως οι εαυτοί τους για να σχολιάσουν τους ρόλους τους, κάνοντας τον θεατή να έχει πλήρη συνείδηση ότι ηθοποιός και ρόλος δεν είναι ένα, αλλά δύο διαφορετικές οντότητες που συνυπάρχουν στο σώμα μίας. 

3. Play it Again, Sam (1972)-Annie Hall (1977)

Το 1972 ο Woody Allen μεταφέρει στο σινεμά το θεατρικό έργο του, Play it Again Sam, σε σενάριο του ίδιου αλλά σε σκηνοθεσία του Herbert Ross με πρωταγωνιστή τον Allen και την Diane Keaton. Ο τίτλος προέρχεται φυσικά από την γνωστή ατάκα από το Casablanca με τον Humphrey Bogard και την Ingrid Bergman. Η ταινία αφορά τον Allan Felix, έναν κριτικό κινηματογράφου που πρόσφατα χώρισε και αρχίζει σιγά-σιγά να βγαίνει ξανά ραντεβού. Αγαπημένη του ταινία είναι η Casablanca (1942) στην οποία καταφεύγει συχνά και έχει τον Bogart δίπλα του να του δίνει συμβουλές. Πράγματι, βλέπουμε σκηνές από την ταινία και τον ίδιο τον Bogart από την ταινία να εμφανίζεται ως συμπαραστάτης του ντροπαλού Allan. 

Η Annie Hall ή Νευρικός Εραστής, όπως μεταφράστηκε στα ελληνικά, δεν θέλει πολλές συστάσεις, μιας και πρόκειται για μια από τις καλύτερες κωμικές ταινίες του 20ού αιώνα. Σε σενάριο Woody Allen και Marshall Brickman και σκηνοθεσία Woody Allen, με τον ίδιο και την πρώην σύντροφό του, Diane Keaton να πρωταγωνιστούν ως ζευγάρι, ο Allen πρωτοτυπεί. Βάζει υπότιτλους στα λόγια τους, ώστε να δουν οι θεατές τι πραγματικά σκέφτονται ασχέτως του τι λένε, φτιάχνει ένα σκεπτόμενο σενάριο και όχι απλώς μια ανάλαφρη ταινιούλα, χαρίζοντας σε αυτή τέσσερα Όσκαρ (ταινίας, σκηνοθεσίας, σεναρίου, Α' Γυναικείου Ρόλου). Στην διεύθυνση φωτογραφίας συναντάμε τον θρυλικό Gordon Willis (The Godfather). Αυτό που την κάνει να σπάσει τον τέταρτο τοίχο και να επικοινωνήσει με το κοινό, είναι τόσο η αλησμόνητη εναρκτήρια σεκάνς, που ο Woody Allen απευθύνεται στο κοινό, όσο και το σταμάτημα της πλοκής για να μιλήσει και πάλι στο κοινό ο ήρωας του Allen, όπως κάνει στην σκηνή στο σινεμά, ενόσω περιμένουν στην ουρά. 

4. The Purple Rose of Cairo (1985)

Μια ακόμα ταινία του Woody Allen, μια από τις καλύτερές του και από τις αγαπημένες του ίδιου του δημιουργού, το Πορφυρό Ρόδο του Καΐρου με την Mia Farrow και τον Jeff Daniels, ρόλο που αρχικά προόριζε για τον Michael Keaton. Και εδώ διευθυντής φωτογραφίας ο Gordon Willis. Εδώ το metacinema στοιχείο δεν αφορά τόσο την ίδια την ταινία και την σχέση της με τους θεατές αλλά εντάσσεται ως αφηγηματικό τέχνασμα. Βρισκόμαστε στα 30s και μια νεαρή σερβιτόρα που αγαπάει το σινεμά και πηγαίνει συχνά να δει ταινίες για να αποδράσει από την μίζερη και ανιαρή πραγματικότητα, ενόσω βλέπει μια ταινία ξεπροβάλλει από αυτή ένας ηθοποιός, βγαίνει από την οθόνη και αρχίζει ένα μαγικό ειδύλλιο με την Cecilia, σε μια από τις πρώτες ταινίες μαγικού ρεαλισμού  που θα δημιουργήσει ο Allen, καθώς θα ακολουθήσουν και άλλες, όπως το εξαιρετικό Midnight in Paris. Σινεμά και πραγματικότητα συμπλέκονται, γίνονται ένα και τω αυτώ, με τους υπόλοιπους ηθοποιούς που παίζουν στην ταινία που βλέπει η Farrow στην ταινία, να της μιλάνε και να συζητάνε. 

5. Through the Olive Trees (1994)

Το Μέσα από τους Ελαιώνες είναι μια από τις ωραιότερες ταινίες του μέγιστου ιρανού σκηνοθέτη Abbas Kiarostami. Πρόκειται για την τρίτη ταινία της τριλογίας του Koker (έτσι ονομάζεται ένα ιρανικό χωριό), με τις δύο πρώτες να είναι το Where is the Friend's Home (1987) και το Life, and Nothing More...ή And Life Goes On (1992), όπως είναι ο εναλλακτικός τίτλος. Και το 1994 επιστρέφει με την τρίτη ταινία. Τι πιο meta από αυτό που κάνει ο Kiarostami; Η πρώτη ταινία είναι μυθοπλαστική και αφορά ένα αγόρι που θέλει να πάει σπίτι ενός φίλου του σε ένα γειτονικό χωρίο για να επιστρέψει ένα τετράδιο. Κατά τα άλλα οι άλλες δύο ταινίες είναι ημιντοκιμαντέρ, ημιμυθοπλαστικές, καθώς η δεύτερη αφορά έναν σκηνοθέτη (ένα alter ego του Kiarostami) που μετά από ένα φονικό σεισμό στο Ιράν (πραγματικό σεισμό) επιστρέφει στο χωριό που γυρίστηκε η πρώτη ταινία για να δει πώς είναι οι πρωταγωνιστές της ταινίας, τι απέγιναν, πώς είναι η περιοχή. Και τι αφορά η τρίτη ταινία; Το πώς γυρίστηκε η δεύτερη, η οποία δεύτερη αφορά τι συνέβη στους πρωταγωνιστές της πρώτης και πάει λέγοντας. Βέβαια μπλέκουν και μυθοπλαστικά στοιχεία με ερασιτέχνες ηθοποιούς, όπως ένας  έρωτας, αλλά κατά τα άλλα έχει μια ντοκιμαντερίστικη αλλά και αυτοαναφορική ματιά. 

6. Wes Craven's New Nightmare (1994)

Τον Wes Craven όλοι θυμούνται ως σκηνοθέτη του A Nightmare on Elm Street (1984), μια από τις πιο διάσημες ταινίες τρόμου των 80s, αλλά και του Scream για τους νεότερους, ένα από τα πιο διάσημα θρίλερ τρόμου των 90s και 00s (1996,1997,2000 και 2011 οι τέσσερις ταινίες). Ανάμεσα στην παλιά του επιτυχία και στην νεότερη, μεσολαβεί το Wes Craven's New Nightmare (ναι, το όνομα του είναι μέσα στον τίτλο της ταινίας, εδώ το έχει κάνει ο Lee Daniels με το The Butler). Ίσως να είναι η πρώτη meta-horror ταινία που έχουμε δει. Η ταινία αφορά τον περιβόητο Freddy Krueger, αυτόν τον ψυχοπαθή κατά συρροή δολοφόνο, τον οποίο όμως δεν αντιμετωπίζει σαν πραγματικό πρόσωπο, όπως οι προηγούμενες ταινίες του franchise, αλλά σαν κινηματογραφικό ήρωα. Δηλαδή; Δηλαδή στην ταινία παίζουν ηθοποιοί που έπαιζαν στις προηγούμενες ταινίες και που τώρα έρχονται να αντιμετωπίσουν τον Freddy Krueger, ο οποίος το σκάει από τον ψεύτικο, κινηματογραφικό κόσμο και έρχεται στον πραγματικό. Στην ταινία μάλιστα εμφανίζεται ο ίδιος ο Wes Craven, στον οποίο πηγαίνουν οι ηθοποιοί για να του πουν ότι ο ήρωας του ήρθε στη ζωή. 

7. Being John Malkovich (1999)

Δεν ξέρω πόσοι θα ήθελαν να βρίσκονται στο μυαλό του Τζον Μάλκοβιτς, αλλά ο Charlie Kaufman, ένας από τους σπουδαιότερους αμερικανούς σεναριογράφους, το σκέφτηκε και έγραψε το σενάριο της ταινίας, σε σκηνοθεσία του Spike Jonze, στην πρώτη του σκηνοθεσία. Πέραν από τον ηθοποιό που αναφέρεται στον τίτλο, πρωταγωνιστούν οι John Cusack, Cameron Diaz, Catherine Keener. Ο Κρέιγκ είναι ένας χαρισματικός μαριονετίστας που προσπαθεί να επιβιώσει, αλλά κανείς στη Νέα Υόρκη δεν ενδιαφέρεται για την τέχνη του. Ο γάμος του με την σύζυγό του, μια υπάλληλο σε pet shop, έχει βαλτώσει. Κάποια στιγμή ανακαλύπτει ένα τούνελ που οδηγεί στο μυαλό του Τζον Μάλκοβιτς. Σταδιακά, τον ελέγχει εγκεφαλικά, γίνεται αυτός και μέσω αυτού προσπαθεί να συνδεθεί με την γυναίκα που αγαπά, δηλαδή την ερωμένη του ηθοποιού. Έχουμε λοιπόν τον Μάλκοβιτς να υποδύεται τον Μάλκοβιτς σε έναν κόσμο που μπορεί κανείς γίνει ο Μάλκοβιτς.

8. Tropic Thunder (2008)

Η Τροπική Καταιγίδα είναι μια από τις απολαυστικότερες κωμωδίες της δεκαετίας του 2000 και είναι σε σκηνοθεσία Ben Stiller με τον ίδιο πρωταγωνιστή και συνσεναριογράφο με τους Justin Theroux και Etan Cohen. Πρωταγωνιστές, εκτός του Stiller, οι Jack Black, Robert Downey Jr., Nick Nolte, Matthew McConaughey και Tom Cruise. Μια ομάδα ηθοποιών πηγαίνει στο Βιετνάμ για γυρίσματα για μια ταινία που αφορά τον πόλεμο στο Βιετνάμ, σαν μια παρωδία του Αποκάλυψη Τώρα  με τον Marlon Brado. Ένας ξεπεσμένος ηθοποιός ταινιών δράσης, ένας βραβευμένος με πέντε Όσκαρ ηθοποιός της μεθόδου (στη πραγματικότητα δεν έχει πάρει κανένας πέντε Όσκαρ), ένας εξαρτημένος από ουσίες. Αντιμετωπίζουν όμως οικονομικά προβλήματα και ο σκηνοθέτης προσπαθεί να βρει λύση. Έτσι καταλήγουν να βυθίζονται στις ασιατικές ζούγκλες και να πρέπει να επιβιώσουν. Η ταινία σατιρίζει τις πολεμικές ταινίες, στις οποίες θεωρητικά ανήκει, σατιρίζει τα στούντιο και τους μεγαλοπαραγωγούς (απολαυστικός ο Tom Cruise), τους ατζέντηδες και τους παρατρεχάμενους. Σατιρίζει ακόμα και τους ηθοποιούς, με τον Downey Jr. να υποδύεται έναν ηθοποιού μεθόδου, ο οποίος για να μπει στο πετσί του ρόλου, ενός μαύρου άντρα, κάνει εγχείρηση και γίνεται πράγματι μαύρος. 

9. The Cabin in the Woods (2011)

Ένα ακόμα meta-horror, μια αυτοσατιρική και αυτοειρωνική κωμωδία τρόμου του Drew Goddard στο σκηνοθετικό του ντεμπούτο, σε σενάριο του ίδιου και του Joss Whedon.  Η ταινία σατιρίζει τις ταινίες τρόμου και τα κλισέ που εκείνες έχουν, κάτι που φαίνεται ακόμα και στον τίτλο, Το Μικρό Σπίτι στο Δάσος, που αποτελεί το απόλυτο κλισέ πολλών ταινιών τρόμου, με πολλούς ήρωες να ξεμοναχιάζονται και να σφάζονται σε τέτοια μέρη. Αυτό γίνεται και εδώ αλλά με μια δόση μαύρου χιούμορ και αποδόμησης. Και το meta στοιχείο δεν βρίσκεται μόνο στην διάθεση αυτοπαρωδίας, αλλά κυρίως στο ότι ξέρουμε ότι όλο αυτό είναι σκηνοθετημένο, εκτός από τους ήρωες (τραγική ειρωνεία), καθώς υπάρχει σκηνοθέτης και δημιουργός που έχει στείλει αυτούς τους ανθρώπους εκεί, χωρίς να το ξέρουν, και που τους τραβάνε κάμερες, σαν ένα horror reality show. Η ιστορία των ηρώων μέσα στο δάσος διακόπτεται από τους δημιουργούς του show ώστε να μας δείξουν πως και εκείνοι προσπαθούν να το κάνουν ακόμα πιο τρομακτικό.

10. Holy Motors (2012)

Ο Leos Carax, ένα enfant terrible του γαλλικού σινεμά, που με την νέα του ταινία, Annette, θα ανοίξει το φετινό Φεστιβάλ των Καννών, το 2012 είχε ταράξει τον κινηματογραφικό κόσμο με το τελείως sui generis, Holy Motors, μια ταινία ανένταχτη, αναρχική, ιδιότυπη. Σε σενάριο δικό του και με πρωταγωνιστή τον σταθερό συνεργάτη του, Denis Lavant, μαζί με τους Eva Mendes, Kylie Minogue και Michel Piccoli, το Holy Motors είχε διαγωνιστεί για τον Χρυσό Φοίνικα εκείνη την χρονιά, επιστρέφοντας έπειτα από δεκατρία χρόνια σε ταινίες μεγάλου μήκους (τελευταία ταινία του ήταν το Pola X του 1999). Ο Oscar είναι ηθοποιός και μέσα σε ένα 24ωρο καλείται, πολλές φορές για αδιευκρίνιστους λόγους, να μπει στο πετσί διάφορων ρόλων, όπως ενός ζητιάνου, ενός εγκληματία, ενός διευθυντή πολυεθνικής εταιρείας. Μια ταινία σουρεαλιστική, μη εύκολα περιγράψιμη, γι αυτό και αξίζει κανείς να την δει για να την βιώσει και πάνω από όλα καθαρό σινεμά.

11. This is the End (2013)

Η Αποκάλυψη έφτασε, το τέλος του κόσμου ήρθε. Ο Seth Rogen με τον Jay Baruchel συναντιούνται και πηγαίνουν σπίτι του James Franco που κάνει πάρτι. Εκεί θα συναντήσουν και άλλους διάσημους φίλους τους (όλοι υποδύονται τους εαυτούς τους), όπως την Emma Watson, την Rihanna, τον Jonah Hill, τον Michael Cera, τον Craig Robinson, τον Paul Rudd και τον Kevin Hart μεταξύ άλλων. Τότε θα τους βρει το τέλος του κόσμου, με καταστροφές και φωτιές να ξεσπούν παντού και πολλοί καλεσμένοι του πάρτι να πεθαίνουν. Όσοι επιζούν, κλείνονται στο σπίτι και προσπαθούν να επιβιώσουν. Μια ξέφρενη, κάφρικη κωμωδία-αυτοπαρωδία, που όλοι υποδύονται εκδοχές του εαυτού τους, με μια δόση σάτιρας και αυτοειρωνείας. Λένε αστεία για τους ίδιους, για τις ταινίες που έχουν παίξει ή σκέφτονται να παίξουν, για το σινεμά και φυσικά παίζουν με το είδος των ταινιών καταστροφής. Άλλωστε, η ταινία κυκλοφορεί ένα χρόνο μετά το 2012, έτος υποτιθέμενης καταστροφής. Η ταινία των Seth Rogen και Evan Goldberg βασίζεται στην μικρού μήκους Jay and Seth Versus the Apocalypse (2007). 

12. Birdman or (the unexpected virtue of ignorance) (2014)

Michael Keaton, Emma Stone, Edward Norton, Zach Galifianakis και Naomi Watts πρωταγωνιστούν στην ταινία του μεξικανού σκηνοθέτη Alejandro G. Inarritu με διευθυντή φωτογραφίας τον εξαιρετικό Emmanuel Lubezki, τον έναν από τους τρεις DP που έχει κερδίσει τρία Όσκαρ φωτογραφίας, και ο μόνος που τα κέρδισε τρεις χρονιές σερί. Η ταινία προτάθηκε για εννιά Όσκαρ και κέρδισε τέσσερα (ταινίας, σκηνοθεσίας, φωτογραφίας και σεναρίου). Η ταινία μοιάζει να έχει γυριστεί σε μονοπλάνο, αν και δεν ισχύει εντελώς. Η Απρόσμενη αρετή της αφέλειας, όπως είναι ο δεύτερος τίτλος, είναι μια μαύρη κωμωδία και μια σάτιρα του ίδιου του κινηματογραφικού κόσμου αλλά και όσων δουλεύουν γύρω από αυτόν, όπως οι κριτικοί. Αφορά έναν ηθοποιό που πλέον η καριέρα του έχει πάρει την κατιούσα, ενώ παλιότερα ήταν πολύ γνωστός παίζοντας σε blockbuster με ήρωα τον Birdman, έναν υπερήρωα. Ο ήρωας που υποδύεται τον κυνηγάει από πίσω και του ασκεί κριτική. Τώρα προσπαθεί να ξαναπάρει τα πάνω του με μια παράσταση στο Broadway. Η ταινία όχι απλώς αναφέρεται στο ίδιο το σινεμά, αλλά και στη καριέρα του πρωταγωνιστή της, του κάποτε σταρ που υποδυόταν τον Batman στις δύο ταινίες του Tim Burton, που πλέον η καριέρα του είχε πάρει τα κάτω του. Ένα meta-κλείσιμο του ματιού.

13. Deadpool (2016-2018)

Ο Deadpool πέραν του ότι, προσωπικά, είναι ο αγαπημένος μου σουπερήρωας της Marvel, είναι αναμφίβολα ο πιο διαφορετικός και ο πιο κάφρος. Σπάει κάθε κώδικα και κάθε στεγανός, ενώ αρνείται πεισματικά (και μπράβο του) κάθε έννοια πολιτικής ορθότητας. Χλευάζει το είδος στο οποίο ανήκει, αυτό των υπερηρωικών ταινιών, παρωδεί τα κλισέ και γίνεται κάτι μοναδικό. Η ταινία του Tim Miller με τον αφοπλιστικό Ryan Reynolds στον πρωταγωνιστικό ρόλο, είχε μεγάλη επιτυχία και το 2018 ακολούθησε το σίκουελ από τον David Leitch, ενώ αναμένεται και τρίτη ταινία. Ένας πρώην πράκτορας των Ειδικών Δυνάμεων και νυν μισθοφόρος, έπειτα από ένα πείραμα γίνεται αλώβητος και μετατρέπεται στον Deadpool. Έχει πλάκα, ρομαντική διάθεση όποτε χρειάζεται και υπερφυσικές ικανότητες. Αυτό που τον διαφοροποιεί είναι ότι έχει αναφορές στο σινεμά, στο είδος που υπηρετεί αλλά και στον ίδιο του τον εαυτό. 

14. Coupez/Final Cut (2022)

Η νέα ταινία του γάλλου σκηνοθέτη Michel Hazanavicius (The Artist, Godard mon amour) έχει τον τίτλο Κατ (όπως λένε οι σκηνοθέτες στα γυρίσματα) αλά γαλιστί. Αρχικός τίτλος ήταν Ζ, αλλά άλλαξε λόγω του πολέμου στην Ουκρανία, όπου χρησιμοποιήθηκε το γράμμα από τα ρωσικά τάγματα εφόδου. Πρόκειται για remake της ιαπωνικής ταινίας του 2017, One Cut of the Dead, που στα ελληνικά μεταφράστηκε ως το Μονοπλάνο των Νεκρών, γιατί αυτό ακριβώς είναι. Μια ταινία με ζόμπι που γυρίζεται μονοπλάνο για τριάντα λεπτά. Στην γαλλική ταινία μια γιαπωνέζα παραγωγός ζητά από έναν γάλλο σκηνοθέτη να την γυρίσει. Μόνο που οι ηθοποιοί και το συνεργείο γίνεται ζόμπι μετά την απελευθέρωση μιας κατάρας. Και κάπου εκεί τελειώνει η ταινία, που υπάρχει μέσα στην ταινία ώστε να μας δείξει τα γυρίσματα της ταινίας, πώς γύρισαν οι ήρωες την συγκεκριμένη ταινία με ζόμπι. Και στο τέλος επιστρέφεις στην αρχή για να δεις ξανά την ταινία αλλά από την πλευρά πίσω από τις κάμερες. Σου θυμίζει κάτι; Ναι είναι το θεατρικό έργο το Σώσε (Noices Off) του Michael Frayn σε κινηματογραφική εκδοχή. Άλλωστε, το θεατρικό είναι του 1982, άρα προγενέστερο και από την ιαπωνική ταινία στην οποία είναι remake.