Τι είναι αυτό που το λένε Polar;

 

Τα ελληνικά θερινά σινεμά έχουν μια αγάπη στις polar ταινίες, όπως και το ελληνικό σινεφίλ κοινό, ακόμα και αν δεν το ξέρει. Polar είναι ένας όρος που δημιουργήθηκε στα 70s στην Γαλλία ως αργκό εκδοχή του όρου film policier, ένα κινηματογραφικό είδος πολύ αγαπητό και διαδεδομένο εκείνη την εποχή στην Γαλλία. Όχι μόνο εκείνη την εποχή βέβαια, γιατί διαχρονικά το film policier είναι ίσως το δεύτερο πιο αγαπητό είδος του γαλλικού σινεμά, έπειτα από τις κωμωδίες, επίσης αγαπητές των ελληνικών θερινών κινηματογράφων. Τι είναι τώρα το film policier; Είναι αυτό που στα αγγλικά αποκαλούμε crime thriller, μια εκσυγχρονισμένη εκδοχή των παλιών films noirs. Πρόκειται για ιστορίες μυστηρίου με εγκλήματα, κακοποιούς, αστυνομικούς ή κατασκόπους να τους καταδιώκουν. Άλλες φορές εστιάζει περισσότερο στους δολοφόνους και τους gangsters, άλλες φορές στον αστυνομικό που τους αναζητά, πάντως η βασική σταθερά είναι αυτή η αντίθεση ανάμεσα στον κόσμο της παρανομίας και εκείνης του δίκαιου και της επιβολής του. Δεν είναι τυχαίο που το 2019 κυκλοφόρησε μια ταινία με τον τίτλο Polar του Jonas Akerlund με τον Mads Mikkelsen, που έχει στοιχεία του είδους. 

   Ο όρος polar ή film policier δημιουργήθηκε κατά την δεκαετία του 1970, ωστόσο παραδείγματα του είδους μπορούμε να εντοπίσουμε ήδη από την δεκαετία του 1930 στο γαλλικό σινεμά. Διαχρονικά ως επιρροή ή βάση τους είχαν αντίστοιχα βιβλία της γαλλικής -και όχι μόνο- αστυνομικής λογοτεχνίας. Κάποια πρώιμα παραδείγματα του είδους εντοπίζονται την πρώτη δεκαετία του 20ού αιώνα, όπως στο βωβό και ασπρόμαυρο Nick Carter, le roi des detectives του Victorin Jasset, το Le Proscrit (1912) του Louis Feuillade, το L Enigme de dix heures (1915) του κορυφαίου γάλλου σκηνοθέτη της εποχής, Abel Gance και άλλα. Κατά την δεκαετία του 1930 αρχίζουν να πληθαίνουν, με ξεχωριστά παραδείγματα να είναι το La Tete d un homme (1933) του Julien Duvivier, βασισμένο σε βιβλίο του Georges Simenon, το Pepe le Moko (1937) του ίδιου σκηνοθέτη που θεωρείται πως επηρέασε το The Third Man του Carol Reed. Την επόμενη χρονιά έγινε αμερικάνικο remake με τον τίτλο Algiers από τον σκηνοθέτη John Cromwell, το 1948 ξαναέγινε, ενώ το 1945 εισάγεται στον κόσμο των Looney Tunes ο Pepe Le Pew που θεωρείται ότι επηρεάστηκε από τον Pepe le Moko. Επίσης, το 1939 ο Marcel Carne δημιούργησε το Le Jour se leve, σημαντικό δείγμα του είδους. Στα 60s και στα 70s όμως θα γίνει ένα πολύ διαδεδομένο κινηματογραφικό είδος με πολλές ταινίες να κυκλοφορούν και κάποιες από αυτές να θεωρούνται κλασικές και να τις βλέπουμε σε επανεκδόσεις. Και αυτό το καλοκαίρι θα δούμε μερικές στα ελληνικά σινεμά. Εμείς μέχρι τότε θα θυμηθούμε μερικές αξεπέραστες του είδους.

1. Bob le flambeur (1956)

Μπομπ ο τζογαδόρος ονομάζεται η ταινία του σπουδαίου του είδους Jean-Pierre Melville, τον οποίο θα ξανασυναντήσουμε στην λίστα που ακολουθεί. Στην συγκεκριμένη ταινία με τους Roger Duchesne και Isabelle Corey, ο Μπομπ είναι πρώην ληστής τραπεζών και κατάδικος που πλέον ζει ως τζογαδόρος στην Μονμάρτρη. Σύντομα όμως θα επιστρέψει στα σχέδια ληστειών, αυτή την φορά καζίνο με την βοήθεια άλλων (ναι, θυμίζει Ocean's 11). Στην υπόθεση εμπλέκεται και ένας αστυνομικός, ο οποίος όμως του έχει μια υποχρέωση. Η ταινία θεωρήθηκε πρόδρομος της Nouvelle Vague λόγω της χρήσης φορητής κάμερας και του μοντάζ, ενώ έχει στοιχεία από το φιλμ νουάρ. Παράλληλα, εμπνέεται από τις αμερικάνικες γκανγκστερικές ταινίες, καθώς ο Melville είναι γνώστης του αμερικάνικου σινεμά (cinema americaine). 

2. Plein Soleil (1960)

Γυμνοί στον ήλιο ο ελληνικός τίτλος της ταινίας του Rene Clement, μια ταινία από τις πολλές αλλά και από τις καλές εκδοχές του κυρίου Ripley, μιας και βασίστηκε στο μυθιστόρημα της Patricia Highsmith του 1955, The Talented Mr. Ripley. Πρωταγωνιστεί σε έναν από τους πρώτους του ρόλους ο Alain Delon, ενώ παίζει και η Romy Schneider, αξέχαστο δίδυμο στην Πισίνα. Ο αμερικανός Ρίπλει βρίσκεται στην Ιταλία για να πείσει τον πλούσιο Φιλίπ Γκρίνλιφ να επιστρέψει στις ΗΠΑ στις επιχειρήσεις του πατέρα του. Σύντομα θα εμπλακούν τα πιο σκοτεινά ένστικτα, με τον φόνο να μην αργεί. 

3. Le Deuxieme Souffle (1966)

Η Δεύτερη Πνοή του μετρ Jean-Pierre Melville είναι μια από τις κομβικές ταινίες του είδους που ίσως κάποιοι γνωρίζουν μέσα από το remake του 2007 του Alain Corneau με τους Daniel Auteuil και Monica Bellucci. Στην πρώτη ταινία πρωταγωνιστούσαν οι Lino Ventura και Paul Meurisse. Ο Γκι δραπετεύει από την φυλακή και πηγαίνει στο Παρίσι για να συναντήσει την παιδική του φίλη και ερωμένη, την Μανούς. Μαζί θα προσπαθήσουν να αποδράσουν. Ο επιθεωρητής Μπλοτ ωστόσο δεν είναι πρόθυμος να τον αφήσει έτσι εύκολα. 

4. Le Samurai (1967)

Ο δολοφόνος με το αγγελικό πρόσωπο, όπως ονομάστηκε στα ελληνικά, είναι μια ακόμα ταινία του Melville, μια ταινία που ξεκινά με την φράση "Δεν υπάρχει μεγαλύτερη μοναξιά από του Σαμουράι, εκτός ίσως από την μοναξιά του τίγρη μέσα στην ζούγκλα". Ο Alain Delon υποδύεται έναν πληρωμένο εκτελεστή που ως άλλοθι έχει την ερωμένη του. Έπειτα από μια δολοφονία, η αστυνομία θα προσπαθήσει να τον εντοπίσει. Παρότι οι πιο πολλοί μάρτυρες δεν τον αναγνωρίζουν ως δολοφόνο (εξού και το αγγελικό πρόσωπο), ο αστυνομικός πιστεύει πως είναι. 

5. La Femme Infidele (1969)

Η άπιστη σύζυγος είναι μια γαλλική ταινία ενός άλλου σκηνοθέτη που αγάπησε το εν λόγω είδος με τον δικό του τρόπο, ο Claude Chabrol. Ένα ζευγάρι είναι παντρεμένο με παιδί. Μια μέρα ο σύζυγος ανακαλύπτει ότι η γυναίκα του δεν είναι εκεί που του είχε πει και έτσι βάζει ντετέκτιβ να το ερευνήσει. Εκείνος ανακαλύπτει ότι επισκέπτεται έναν συγγραφέα. Ο σύζυγος προσκαλεί τον συγγραφέα σε ένα πάρτι που διοργανώνουν και τον σκοτώνει. Τότε όμως θα πρέπει να απαλλαγεί από το πτώμα, τα αποτυπώματα και φυσικά τις υποψίες. Πρωταγωνιστούν οι Shephane Audran και Michel Bouquet. Το 2002 έγινε αμερικάνικο remake από τον Adrian Lyne με τον Richard Gere και την Diane Lane. 

6. Un Flic (1972)

Κλείνουμε τις αναφορές στον Melville και τον Delon με τον Αστυνόμο του 1972, που ενώ στις προηγούμενες συνεργασίες του με τον σκηνοθέτη, ο Delon υποδυόταν τον δολοφόνο, εδώ έρχεται να περάσει στην αντίπερα όχθη του εγκλήματος. Δίπλα του παίζει η Catherine Deneuve. Η ταινία ξεκινάει με την φράση "ο άνθρωπος εμπνέει στον αστυνομικό αισθήματα μόνο δυσπιστίας και χλευασμού". Κατά την διάρκεια μιας ληστείας σε τράπεζα, θα τραυματιστούν ένας ταμίας και ένας ληστής. Ο αστυνόμος θα προσπαθήσει να μάθει πράγματα για τους ληστές και να τους εντοπίσει. Σε ένα κλαμπ θα γνωρίσει την όμορφη Κάθι. Εν τω μεταξύ οι υπόλοιποι ληστές προσπαθούν να ξεφορτωθούν τον τραυματισμένο που είναι σε νοσοκομείο από φόβο μήπως τους εντοπίσουν. 

7. Serie Noire (1979)

Ο Alain Corneau μεταφέρει στον κινηματογράφο το μυθιστόρημα A Hell of a Woman του Jim Thompson με τον Patrick Dewaere ως πρωταγωνιστή. Ο Franck είναι πωλητής, αλλά φυλακίζεται όταν ξυλοκοπεί την σύζυγό του. Θα καταφέρει να βγει με την βοήθεια μιας πόρνης, η οποία θα τον συστήσει στην πλούσια θεία της, με σκοπό να την κλέψει. Όμως η κακή τύχη (serie noire) θα τον εμποδίσει να κάνει όσα θέλει και θα πρέπει να αντιμετωπίσει μεγαλύτερα εμπόδια. Επηρεασμένος από το Mean Streets του Scorsese, ήθελε να δώσει μια ανάλογη αύρα. 

8. Garde a Vue (1981) 

Το Αίνιγμα του Claude Miller σε σενάριο του ίδιου και του Michel Audiard, πατέρα του σκηνοθέτη Jacques Audiard, είναι ένα ψυχολογικό film policier που βασίζεται στο βιβλίο Brainwash του 1979 του John Wainwright. Πρωταγωνιστούν οι Lino Ventura, Micher Serrault, Romy Schneider και απέσπασε τέσσερα βραβεία Cesar, καλύτερου σεναρίου, πρώτου ανδρικού, δεύτερου γυναικείου και μοντάζ. Ένας πλούσιος δικηγόρος κρίνεται ύποπτος για βιασμό και δολοφονία δύο ανήλικων κοριτσιών. Ένας επιθεωρητής έχει αναλάβει την διαλεύκανση της υπόθεσης. Παρότι φαίνεται να ταιριάζει στο προφίλ του δολοφόνου, ούτε τα στοιχεία είναι αρκετά,  ούτε από την κατάθεσή του μπορούν να καταλάβουν και πολλά, μέχρι την στιγμή που θα εμφανιστεί η σύζυγός του. Το 2000 έγινε remake από τον Stephen Hopkins με τον τίτλο Under Suspicion με τους Morgan Freeman, Gene Hackman και Monica Bellucci. 

9. Nikita (1990)

Και φτάνουμε σε μια πιο σύγχρονη εκδοχή του είδους από τον γάλλο σκηνοθέτη Luc Besson με την Anne Parillaud να υποδύεται την La Femme Nikita, όπως είναι ο πρωτότυπος τίτλος. Μια νεαρή εγκληματίας καταδικασμένη σε ισόβια κάθειρξη για δολοφονία αστυνομικών, εκπαιδεύεται από μυστικούς πράκτορες ως επαγγελματία δολοφόνο, περνώντας πλέον από την παρανομία στην νομιμότητα της ίδιας όμως πράξης, της εκτέλεσης, που πλέον έχει όμως κυβερνητική βούλα. Η ταινία οδήγησε σε δύο σειρές, μια γαλλική, La Femme Nikita (1997-2001) και μια αμερικάνικη, Nikita (2010-13) με την Maggie Q. Η ταινία κέρδισε ένα βραβείο Cesar, πρώτου γυναικείου ρόλου.