Οι εικαστικές τέχνες στους Ολυμπιακούς Αγώνες

   

Οι Ολυμπιακοί Αγώνες του 2020 δεν μπόρεσαν να πραγματοποιηθούν στην ώρα τους, λόγω της πανδημίας του Covid-19 και έτσι αναβλήθηκαν για το καλοκαίρι του 2021. Οι Ολυμπιακοί Αγώνες στο Τόκυο της Ιαπωνίας εξελίσσονται αυτή την στιγμή επιτυχώς και με αφορμή το σημαντικό αυτό αθλητικό γεγονός ας θυμηθούμε μια εποχή όταν στους Ολυμπιακούς Αγώνες ως αθλήματα λογίζονταν και οι εικαστικές τέχνες, όπως για παράδειγμα η ζωγραφική, η γλυπτική και η αρχιτεκτονική μαζί με το "άθλημα" της λογοτεχνίας και της μουσικής. Συγκεκριμένα, από το 1912 έως το 1948, στους Ολυμπιακούς Αγώνες της Στοκχόλμης του 1912, της Αμβέρσα του 1920, του Παρισιού το 1924, του Άμστερνταμ το 1928, του Λος Άντζελες το 1932, του Βερολίνου το 1936 και του Λονδίνου το 1948. Έκτοτε, τα συγκεκριμένα καλλιτεχνικά αθλήματα έπαψαν να υφίστανται και οι Ολυμπιακοί Αγώνες κράτησαν το πιο τυπικό αθλητικό τους προφίλ. 

   Όλα ξεκίνησαν το 1894, όταν έπειτα από ιδέα του γάλλου βαρόνου Pierre de Coubertin, δρομολογήθηκε η επανέναρξη των αρχαίων Ολυμπιακών Αγώνων, με τους πρώτους να διεξάγονται το 1896 στην Αθήνα. Όπως οι αρχαίοι Έλληνες έδιναν σημασία σε νου και σώμα, σε πνευματική και σωματική προσπάθεια και εξέλιξη, έτσι και εκείνος σκόπευε να συνδυάσει τέχνες και αθλητισμό στην νέα εκδοχή των Ολυμπιακών Αγώνων, ώστε να τονίσει την σημασία και των δύο κατευθύνσεων. Τελικά, το 1906 έπεσε στο τραπέζι και συζητήθηκε επισήμως η πρότασή του και αποφασίστηκε να συμπεριληφθούν οι τέχνες στα αγωνίσματα. Υπήρχε σκέψη να συμπεριληφθούν ο κινηματογράφος,  το θέατρο, ο χορός και η φωτογραφία αλλά δεν έγινε δεκτό. Κανονικά, η πρόταση αυτή θα ίσχυε από τους Ολυμπιακούς Αγώνες του 1908 στην Ρώμη. Όμως τελικά η διοργάνωση δεν μπόρεσε να γίνει στην Ιταλία, λόγω οικονομικών δυσκολιών, και έτσι το καλοκαίρι του 1907 αποφασίστηκε να γίνουν στο Λονδίνο. Επειδή όμως οι άγγλοι διοργανωτές είχαν μόλις έναν χρόνο για να προετοιμάσουν τους Ολυμπιακούς, δεν μπορούσαν να εντάξουν τα νέα αθλήματα και έτσι η πρόταση είχε ισχύ από τους επόμενους Ολυμπιακούς του 1912 στην Στοκχόλμη της Σουηδίας. Παρά την διαφωνία των σουηδών διοργανωτών, το 1912 πραγματοποιήθηκαν οι πρώτοι αγώνες με καλλιτεχνικά αθλήματα, μόνο που δήλωσαν συμμετοχή μόλις 35 καλλιτέχνες παγκοσμίως. Το ίδιο επαναλήφθηκε στο Βέλγιο το 1920, με τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο να μεσολαβεί ανάμεσα στους δύο Ολυμπιακούς Αγώνες, ενώ το 1924 στο Παρίσι είναι η πρώτη φορά που υπήρξε μεγαλύτερο ενδιαφέρον και έτσι δήλωσαν συμμετοχή 193 καλλιτέχνες, στέλνοντας έργα τους. Το 1928 το ενδιαφέρον γιγαντώθηκε και παρουσιάστηκαν συνολικά 1100 έργα. Μάλιστα, μπορούσαν να πουλήσουν και τα έργα τους, μετά το τέλος της διοργάνωσης, κάτι αντίθετο προς τους γενικότερους κανόνες των Ολυμπιακών Αγώνων, που ενθαρρύνει τον ερασιτεχνισμό και όχι την επαγγελματική ιδιότητα του συμμετέχοντα. Αυτός ήταν και ο λόγος που είκοσι χρόνια αργότερα, το 1948, θα σταματούσαν να εμφανίζονται οι τέχνες ως ολυμπιακά αθλήματα. Έτσι, στους Ολυμπιακούς Αγώνες του 1952 στο Ελσίνκι της Φινλανδίας οι τέχνες απουσίαζαν και δεν θα ξαναεμφανιστούν μέχρι σήμερα. 

Ποιοι ήταν οι κανόνες συμμετοχής; Κατ΄αρχάς να είναι ένα πρωτότυπο έργο, άρα να μην έχει παρουσιαστεί ξανά στο κοινό πριν την διοργάνωση. Επίσης, το θέμα του έργου να είναι εμπνευσμένο από αθλήματα. Ο καλλιτέχνης, αν ήθελε, μπορούσε να στείλει αρκετά έργα, όχι μόνο ένα, επομένως θεωρητικά θα μπορούσε να κερδίσει παραπάνω από ένα βραβεία, για τα διαφορετικά έργα του. Συνολικά δίνονταν τρία μετάλλια για κάθε τέχνη, ωστόσο πολλές χρονιές δόθηκαν μόνο ένα ή κανένα. Στην ζωγραφική υπήρχαν και υποκατηγορίες και άρα διαφορετικά μετάλλια, καθώς το 1928 η τέχνη της ζωγραφικής έσπασε στα τρία και έγινε άλλο άθλημα η ζωγραφική σε πίνακα, άλλο το σχέδιο και άλλο οι γραφικές τέχνες. Επίσης, η γλυπτική το 1928 έσπασε στα δύο και έγινε γλυπτά και μετάλλια/ανάγλυφα. 

Τα πιο πολλά μετάλλια ανά χώρα τα κέρδισε η Γερμανία (23 στο σύνολο, εκ των οποίων τα 7 χρυσά) και έπειτα η Ιταλία και η Γαλλία ισοβαθμίζουν στα 14 μετάλλια (με πέντε να είναι χρυσά). Η Ελλάδα κέρδισε ένα μετάλλιο, το οποίο είναι χρυσό. Παρακάτω ακολουθούν οι νικητές των χρυσών μεταλλίων στις πέντε κατηγορίες.

1912 Στοκχόλμη

Ζωγραφική: Giovanni Pelegrini

Γλυπτική: Walter Winans

Αρχιτεκτονική: Eugene-Edouard Monod και Alphonse Laverrier

Λογοτεχνία: Pierre de Fredy Baron de Coubertin

Μουσική: Riccardo Barthelemy

1920 Αμβέρσα

Ζωγραφική: -

Γλυπτική: Alberic Collin

Αρχιτεκτονική: -

Λογοτεχνία: Raniero Nicolai

Μουσική: Georges Monier

1924 Παρίσι 

Ζωγραφική: Jean Jacoby

Γλυπτική: Κωνσταντίνος Δημητριάδης για τον Δισκοβόλο

Αρχιτεκτονική: -

Λογοτεχνία: Geo-Charles

Μουσική: -

1928 Άμστερνταμ

Ζωγραφική: Isaac Israels, Jean Jacoby και William Nicholson

Γλυπτική: Paul Landowski και Edwin Grienauer

Αρχιτεκτονική: Jan Wils και Alfred Hensel

Λογοτεχνία: Kamirierz Wierzynski και Ferenc Mezo

Μουσική: -

1932 Λος Άντζελες

Ζωγραφική: David Wallin, Lee Blair, Joseph Golinkin

Γλυπτική: Mahonri Young και Jozef Klukowski

Αρχιτεκτονική: Gustave Saacke, Pierre Montenot, Pierre Bailly και John Hughes

Λογοτεχνία: Paul Bauer

Μουσική: -

1936 Βερολίνο

Ζωγραφική: Alex Diggelmann

Γλυπτική: Farpi Vignoli, Emil Sutor

Αρχιτεκτονική: Hermann Kutschera, Werner March και Walter March

Λογοτεχνία: Felix Dhunen και Urho Karhumaki

Μουσική: Paul Hoffer, Werner Egk

Η Ελλάδα έλαβε μέρος με τον Κωνσταντίνο Δοξιάδη στην αρχιτεκτονική και τον Τάκη Σακελλαρίου στην λογοτεχνία, 

1948 Λονδίνο

Ζωγραφική: Alfred Thomson και Albert Decaris

Γλυπτική: Gustaf Nordahl

Αρχιτεκτονική: Adolf Hoch, Yrjo Lindegen

Λογοτεχνία: Aale Tynni, Gianni Stuparich

Μουσική: Zbigniew Turski

Η Ελλάδα είχε λάβει μέρος με τους Πάτροκλο Καραντινό και Κωνσταντίνο Ασλανίδη στην αρχιτεκτονική, τον Δημήτριο Κοκότση στην ζωγραφική και τον Κώστα Βαλσάμη στην γλυπτική.