Κάννες και Βενετία: Τι αλλάζει στα Φεστιβάλ;

 

Τα Φεστιβάλ των Καννών και Βενετίας, τα δύο από τα τρία σπουδαιότερα κινηματογραφικά φεστιβάλ της Ευρώπης, μαζί με του Βερολίνου (τα λεγόμενα και Big Three ή Big Five μαζί με το Τορόντο στον Καναδά και το Sundance στις ΗΠΑ, αν μιλήσουμε για παγκόσμια εμβέλεια) και τα δύο παλαιότερα (οι Κάννες από το 1946 και η Μπιενάλε από το 1932, μπόρεσαν να πραγματοποιηθούν με φυσική παρουσία, παρά τις γενικότερες υγειονομικές συνθήκες, εξαιτίας της πανδημίας του Covid-19 και έτσι μας θύμισε κάπως τις παλαιότερες εποχές. ΄Η και όχι. Δύο σπουδαίοι σκηνοθέτες ως πρόεδροι των κριτικών επιτροπών, ο ανατρεπτικός Spike Lee στις Κάννες και ο οσκαρούχος πλέον νοτιοκορεάτης Bong Joon-ho στις Κάννες, ξάφνιασαν ευχάριστα με τις επιλογές της κριτικής επιτροπής της οποίας ηγούνταν. Επιλογές που πριν κάποια χρόνια θα φάνταζαν δύσκολες ή και αδύνατες, αλλά πλέον σε ένα πολυπρισματικό κινηματογραφικό σύμπαν και με φεστιβάλ που πρέπει να ανταποκριθούν στις νέες κοινωνικές και καλλιτεχνικές εξελίξεις, τα δυο σημαντικά φεστιβάλ έστειλαν ένα δικό τους μήνυμα, οι γυναίκες έχουν θέση στην κινηματογραφική βιομηχανία, καθώς και τα δύο τίμησαν δύο σκηνοθέτριες, τυχαίο ή μη, Γαλλίδες και οι δύο με δύο ταινίες που άκουσαν εξαιρετικά σχόλια αλλά και προκάλεσαν ποικίλες συζητήσεις. Και εδώ είναι ένα ακόμα σημείο στο οποίο πρέπει να σταθούμε. Ότι δεν πρόκειται για δύο ταινίες γυναικών που βραβεύτηκαν απλώς και μόνο επειδή είναι γυναίκες και έτσι για το φαίνεσθαι να δείξουν ότι βραβεύουν και γυναίκες, κάτι που οι Κάννες στο παρελθόν είχαν κάνει μόνο μία φορά και η Βενετία πέντε, αλλά πρόκειται για δύο ταινίες, που βάσει των κριτικών και των σχολίων που διαβάσαμε (ακόμα δεν έχουν προβληθεί στα ελληνικά σινεμά) ήταν πράγματι δύο πολύ καλές ταινίες και άξιες διεκδικήτριες του πολυπόθητου βραβείου, είτε του Φοίνικα είτε του Λέοντα. Μπορεί να μην εκπροσωπήθηκαν οι γυναίκες ιδιαίτερα στο Φεστιβάλ, καθώς επικρατούσαν οι ταινίες αντρών, αλλά δύο γυναίκες ήταν εκείνες που θριάμβευσαν εν τέλει. Αλλά ας τα δούμε τα πράγματα πιο αναλυτικά.

Κάννες (6-17 Ιουλίου 2021)

Στις φετινές Κάννες πρόεδρος της κριτικής επιτροπής ήταν ο Spike Lee, έχοντας δίπλα του την σκηνοθέτρια Mati Diop, την σκηνοθέτρια-ηθοποιό Maggie Gyllenhaal, την σκηνοθέτρια Jessica Hausner, τον ηθοποιό Tahar Rahim μεταξύ άλλων. Αυλαία άνοιξε με την ιδιαίτερη και εξαιρετική Annette του Leos Carax, για την οποία μιλήσαμε. Στο διαγωνιστικό, εκτός αυτής, βρήκαμε την νέα ταινία του βραβευμένου με Χρυσή Άρκτο σκηνοθέτη Nadav Lapid (Ahed's Knee), τον προβοκάτορα Paul Verhoeven με το λεσβιακό δράμα εποχής Benedetta, την Mia Hansen Love με το Bergman's Island, τον εξαιρετικό ιάπωνα σκηνοθέτη Ryusuke Hamaguchi (Drive My Car), τον παραγωγικό Francois Ozon (Everything Went Fine), τον Sean Penn (Flag Day), τον Wes Anderson (The French Dispatch), τον Asghar Farhadi (A Hero), τον Apichatpong Weerasethakul (Memoria), τον Jacques Audiard (Paris, 13th District), την Julia Ducournau (Titane), τον Nanni Moretti (Three Floors) αλλά και άλλους γνώριμους όπως τους Bruno Dumont, Justin Kurzel, Sean Baker, Ildiko Enyedi, Joachim Trier, Kirill Serebrenikov. Μιλάμε για ένα εντυπωσιακό πρόγραμμα, από τα πιο εντυπωσιακά των τελευταίων χρόνων, κάτι παρήγορο δεδομένων των συνθηκών. Και τελικά τι έγινε; Ο χρυσός Φοίνικας πήγε στην γαλλίδα σκηνοθέτρια και σεναριογράφο Julia Ducournau, που γνωρίσαμε από το πολύ καλό Raw και τώρα επιστρέφει σε ένα θρίλερ σωματικού τρόμου με το Titane, μια τολμηρή και προβοκατόρικη επιλογή, την πιο σοκαριστική ταινία του 2021, σύμφωνα με το BBC, που στην Ελλάδα θα την δούμε στις Νύχτες Πρεμιέρας και έπειτα σε διανομή από το Cinobo, προτού καταλήξει στην πλατφόρμα του. Πέραν αυτού, η Ducournau είναι η δεύτερη γυναίκα που κερδίζει τον Χρυσό Φοίνικα, μετά την Jane Campion για τα Μαθήματα Πιάνου, το 1993. Τι γίνεται στην ταινία; Απλώς μια γυναίκα μένει έγκυος έπειτα από σεξ με ένα αυτοκίνητο, έτσι απλά. Άλλες έμειναν και από κρίνο, μην το κάνουμε θέμα. Την διανομή της ταινίας ανέλαβε η εταιρεία Neon, που είχε και την διανομή των Παρασίτων του Bong Joon-ho, του περσινού νικητή των Καννών. Επίσης, ήταν μια χρονιά αλληλεγγύης και συνύπαρξης διαφορετικών σκηνοθετικών προσεγγίσεων. Το μεγάλο βραβείο της επιτροπής κατέληξε σε δύο, στον Farhadi και στον Juho Kuosmanen. Το βραβείο της επιτροπής στον Lapid και στον βραβευμένο με Χρυσό Φοίνικα Weerasethakul. Βραβείο σκηνοθεσίας στο enfant terrible του γαλλικού σινεμά, τον Leos Carax, σεναρίου στον Hamaguchi και ερμηνείας στον Caleb Landry Jones (Nitram) και στην Renate Reinsve (The Worst Person in the World, που επίσης θα δούμε στις Νύχτες Πρεμιέρας). 

Πρόκειται για ταινίες που απέσπασαν θετικές κριτικές, επομένως ήταν ως ένα βαθμό αναμενόμενες επιλογές, από την άλλη και  ιδιαίτερες καθώς δίνεται έμφαση σε ένα καθαρά καλλιτεχνικό και σκηνοθετικό σινεμά, διαφορετικών προσεγγίσεων και αποχρώσεων.

Βενετία (1-11 Σεπτεμβρίου 2021) 

Η Μπιενάλε επίσης κατάφερε να επιστρέψει και φέτος (το μόνο φεστιβάλ που τα κατάφερε, καθώς οι Κάννες πέρσι δεν έγιναν και το Βερολίνο έγινε πέρσι, μιας και έγινε αρχές του 2020, λίγο πριν την έκρηξη της πανδημίας, αλλά όχι φέτος με φυσική παρουσία αλλά με κατά βάση online τρόπο και λίγη φυσική παρουσία). Πρόεδρος ο Bong Joon-ho, έχοντας πλάι τους Virginie Efira, Cynthia Erivo, Sarah Gadon, Chloe Zhao μεταξύ άλλων. Και η Βενετία είχε ένα πολύ ενδιαφέρον πρόγραμμα με φερέλπιδες οσκαρικές ταινίες αλλά και πιο καλλιτεχνικές. Σε αντίθεση με τις Κάννες, που αν εξαιρέσουμε τα Παράσιτα, την τρίτη μόλις ταινία που κερδίζει Χρυσό Φοίνικα και Όσκαρ Καλύτερης Ταινίας, κατά τα άλλα δίνει έμφαση σε ένα πιο σινεφίλ σινεμά ή σινεμά σκηνοθέτη και όχι τόσο σε ταινίες αμερικάνικες που θα βρεθούν στα Όσκαρ, όπως έγινε τα τελευταία χρόνια η Μπιενάλε, αν και πάντα μετέωρη ανάμεσα στο αμερικάνικο ή οσκαρικών αξιώσεων σινεμά και στο πιο αρτιστίκ. Πρόκειται για το ίδιο φεστιβάλ που βράβευσε το τετράωρο The Woman Who Left του φιλιπιννέζου σκηνοθέτη Lav Diaz ή το Pieta του νοτιοκορέατη Kim Ki-duk αλλά και το Joker, το Shape Of Water ή πέρσι το Nomadland, ταινία που κέρδισε και Χρυσό Λέοντα και Όσκαρ Καλύτερης Ταινίας. Φέτος στις υποψήφιες βρήκαμε τον Pedro Almodovar και τις Madres Paralelas με την Penelope Cruz, που άνοιξε το Φεστιβάλ, τον Pablo Larrain με το Spencer για την ζωή της Diana με την Kristen Stewart, το Happening της Audrey Diwan, τον Paolo Sorrentino (The Hand of God), τον παλαίμαχο Paul Schrader (The Card Counter), την Maggie Gyllenhaal (The Lost Daughter), την Ana Lily Amirpour (Mona Lisa and the Blood Moon), την Jane Campion (The Power of the Dog) και τον Michel Franco (Sundown) μεταξύ άλλων. Και τελικά ο Χρυσός Λέοντας βρέθηκε στα χέρια της γαλλίδας σκηνοθέτριας, σεναριογράφου και δημοσιογράφου Audrey Diwan με το L' Evenement, τοποθετημένο στην Γαλλία των αρχών των 60s, για μια νέα γυναίκα που μένει έγκυο, που βλέπει ότι τώρα δεν θα τα καταφέρει με τις σπουδές της και έτσι σκέφτεται σοβαρά την άμβλωση, σε μια Γαλλία λίγο πριν την σεξουαλική επανάσταση και τις πορείες υπέρ της άμβλωσης και των γυναικείων δικαιωμάτων. Η ταινία θα κυκλοφορήσει στα ελληνικά σινεμά από την Rosebud.21. Είναι η έκτη γυναίκα που κερδίζει τον Χρυσό Λέοντα, μετά τις Margarethe von Trotta, Agnes Varda, Mira Nair, Sofia Coppola και Chloe Zhao. Επίσης, είναι η δεύτερη συνεχόμενη χρονιά που κερδίζει γυναίκα μετά την περσινή νίκη του Nomadland της Zhao. Φέτος, ήταν γυναικοκρατούμενα τα βραβεία, διότι αν εξαιρέσουμε τον Αργυρό Λέοντα, το δεύτερο σημαντικότερο βραβείο που κατέληξε στον Paolo Sorrentino για μια ταινία που επαινέθηκε από όλους σχεδόν, και το βραβείο σκηνοθεσίας και το βραβείο σεναρίου κατέληξαν σε γυναίκες, στην Jane Campion το πρώτο και στην Maggie Gyllenhaal το δεύτερο για την διασκευή που έκανε στο βιβλίο της Elena Ferrante γυρισμένο στις Σπέτσες με πρωταγωνίστρια την Olivia Colman. Επίσης, σημαντικό να πούμε ότι όλες οι νικήτριες ταινίες, πλην του Χρυσού Φοίνικα, είναι ταινίες Netflix, οπότε μιλάμε για μια επέλαση του streaming κολοσσού στα φεστιβαλικά βραβεία, κάτι που δεν συνέβη στις Κάννες, μιας και είναι γνωστή η άρνηση του φεστιβάλ προς το Netflix. Τα βραβεία ερμηνείας κατέληξαν στην Penelope Cruz για την ταινία του Almodovar και στον John Arcilla στο On the Job: The Missing 8. Το The Hand of God του Sorrentino πήρε και ένα ακόμα βραβείο, το Marcello Mastroianni για ανερχόμενο ηθοποιό, τον Fillipo Scotti. Εντύπωση η προκαλεί η πλήρης απουσία του Spencer αλλά και η μη βράβευση της εξαιρετικής και πιθανής υποψήφιας για Όσκαρ, Kristen Stewart, δείχνοντας το φεστιβάλ ένα γύρισμα της πλάτης στο προοσκαρικό του χαρακτήρα, όπως είχε θεωρηθεί ο ρόλος της Μπιενάλε τα τελευταία χρόνια. Το Γεγονός, όπως λέγεται στα ελληνικά η βραβευμένη με χρυσό λέοντα ταινία, αν βρεθεί στα Όσκαρ, ίσως να βρεθεί μόνο στο όσκαρ διεθνούς ταινίας και αν τα καταφέρει, καθώς η Γαλλία θα πρέπει να αποφασίσει αν θα στείλει το Titane ή το L' Evenement, τον Χρυσό Φοίνικα ή τον Χρυσό Λέοντα. 

Αλλάζει λοιπόν το φεστιβαλικό τοπίο. Το σινεμά των γυναικών αρχίζει να μπαίνει στο προσκήνιο και να διαπρέπει διεθνώς, δίνοντας ελπίδες σε νεαρές γυναίκες να ασχολούνται με τον ανδροκρατούμενο κόσμο της σκηνοθεσίας. Επίσης, στον κόσμο των Φεστιβάλ μπαίνει για τα καλά το Netflix, με την Βενετία να έχει δώσει στο παρελθόν και τον Χρυσό Λέοντα σε παραγωγή του Netflix, στο Roma, αλλά φέτος ήταν τρεις οι ταινίες που έφυγαν με βραβείο. Να δούμε πόσο αυτό θα επηρεάσει ευρύτερα τον κινηματογραφικό κόσμο, αλλά και αν η αλλαγή θα συντηρηθεί τα επόμενα χρόνια χωρίς να είναι φούσκα. Ο στόχος βέβαια πρέπει να είναι ένας: να βραβεύονται καλές ταινίες που να τυγχάνει να είναι από γυναίκες ή από άνδρες σκηνοθέτες και όχι ταινίες που δεν αξίζουν απλώς και μόνο για το μήνυμα. Τότε το μήνυμα υπονομεύεται εκ των έσω, καθώς συντηρείται η άποψη ότι οι ταινίες των γυναικών δεν είναι καλές, αν βλέπει ο κόσμος ότι βραβεύονται μέτριες ταινίες λόγω του φύλου του σκηνοθέτη/της σκηνοθέτριας. Του χρόνου τώρα!