Το καλοκαίρι του Ερίκ Ρομέρ

 

   Ο Eric Rohmer είναι ένας από τους στυλοβάτες της γαλλικής Nouvelle Vague, του κύματος των κινηματογραφικών 60s, που τάραξε τον ευρωπαϊκό αλλά και τον παγκόσμιο κινηματογράφο. Μπορεί συνήθως να μνημονεύσουμε τον πάπα της Nouvelle Vague, τον ακόμα δραστήριο Jean Luc Godard, ή τον Francois Truffaut, την Agnes Varda και τον Claude Chabrol, ωστόσο βασικός εκπρόσωπος του νέου γαλλικού σινεμά υπήρξε και ο Eric Rohmer. Η ομάδα του κινήματος αποτελείται από δύο υποομάδες, εκείνους που δούλευαν στα 50s ως κριτικοί κινηματογράφου στα σπουδαία Cahiers du Cinema, ανάμεσα τους οι Godard, Truffaut, Rohmer, Chabrol και από την άλλοι άνθρωποι που ξεκίνησαν ως δημιουργοί την ίδια εποχή, με μια τάση αλλαγής τόσο καλλιτεχνικά όσο και κοινωνικά, όπως η Varda, Alain Resnais, Chris Marker. Ο Rohmer ξεκίνησε την πορεία του το 1962 με το Στον Αστερισμό του Λέοντα, την πρώτη του ταινία και μία από τις πρώτες ταινίες της Nouvelle Vague. Στην συνέχεια προχώρησε στις Έξι ηθικές ιστορίες, έξι ταινίες από το 1963 έως το 1972, από τις οποίες οι δύο πρώτες είναι μικρού μήκους και οι υπόλοιπες τέσσερις μεγάλου μήκους. Έπειτα το 1976 συνέχισε με το The Marquise of O, βασισμένο στην ομώνυμη νουβέλα του 1808. Με ταινίες εποχής συνέχισε το 1978, με το Perceval le Gallois. Έπειτα από μια τηλεταινία, προχώρησε στο Κωμωδίες και Παροιμίες, μια ακόμα εξαλογία ταινιών, από το 1981 έως το 1987. Από το 1990 έως το 1998 συνεχίζει με μια τετραλογία ταινιών για τις εποχές, με κάποιες ακόμα ταινίες να παρεμβάλλονται, ενώ μέχρι τον θάνατό του, το 2010, σκηνοθέτησε άλλες τρεις ταινίες, το The Lady and the Duke (2000), το Triple Agent (2004) με την Κατερίνα Διδασκάλου και το Les Amours d' Astree et de Celadon (2007).

   Ο Rohmer συνδέθηκε κυρίως με το αίσθημα του καλοκαιριού, που πολλές ταινίες του γυρίστηκαν κατά την διάρκειά του. Ένα καλοκαίρι γεμάτο αισθήματα και έρωτες, μελαγχολίες και απογοητεύσεις, και ένα φθινόπωρο να καραδοκεί. Γι' αυτό και οι ταινίες του είναι μετέωρες ανάμεσα στις δύο εποχές, μιας και στις ταινίες του πλάι στις θάλασσες και στα ηλιόλουστα γαλλικά τοπία, βλέπουμε συννεφιασμένους ουρανούς και βροχές, με μια διάθεση νοσταλγίας. Τα καλοκαίρια του Rohmer είναι γεμάτα νοσταλγία και μια διάθεση παλινόστησης. Έτσι, μπορεί κανείς πολύ εύκολα να τις δει τώρα που σιγά σιγά φθινοπωριάζει στο αφιέρωμα που έχει ετοιμάσει το Cinobo με έξι ταινίες του, για τις οποίες θα μιλήσουμε παρακάτω.

Le Signe du Lion (1962)- διαθέσιμη στο Cinobo

Ξεκινάμε με την πρώτη ταινία του και την πρώτη χρονολογικά του αφιερώματος της ελληνικής πλατφόρμας ταινιών, το Στον Αστερισμό του Λέοντα. Ο Rohmer γύρισε την ταινία το καλοκαίρι του 1959 στο Παρίσι, αλλά τελικά προβλήθηκε πρώτη φορά τον Μάιο του 1962. Λέων είναι το ζώδιο του πρωταγωνιστή και δεν είναι τυχαία η αναφορά καθώς παίζει μεγάλο ρόλο στην πλοκή της ταινίας η έννοια της τύχης ή της έλλειψής της. Βρισκόμαστε στο Παρίσι των 50s, όπου ένας Αμερικάνος ζει εκεί και μαθαίνει πως πέθανε η θεία του, περιμένοντας να την κληρονομήσει. Περιμένει πως θα σταθεί τυχερός βάσει ζωδίου και ότι θα περάσουν στα χέρια του τα αποκτήματά της. "Η αστρολογία είναι η πιο παλιά και η πιο ακριβής επιστήμη από όλες", αναφέρει κάποια στιγμή ο κεντρικός ήρωας, όταν του λέει κάποιος πως δεν περίμενε να είναι τόσο προληπτικός. Σκορπάει λεφτά, γεμίζει χρέη μέχρι που μαθαίνει ότι η θεία του τον έχει αποκληρώσει. Ξαφνικά όλα θα ανατραπούν όταν συμβαίνει ένα ατύχημα. Το γύρισμα της τύχης είναι βασικός παράγοντας της ιστορίας. Δεν είναι από τις πιο καλοκαιρινές ταινίες του σκηνοθέτη, επίσης είναι ασπρόμαυρη, κάτι δεν βοηθά στο  να φανούν τα καλοκαιρινά χρώματα όπως σε μεταγενέστερες ταινίες, παρόλα αυτά συνεχώς βλέπουμε τοπία από το καλοκαιρινό Παρίσι, με τον Σηκουάνα και τον φλογερό ήλιο. Παραγωγός της ταινίας ο Claude Chabrol και σε cameo εμφάνιση ελάχιστων δευτερολέπτων  βλέπουμε τον Jean Luc Godard. 

Έξι ηθικές ιστορίες

Έξι ιστορίες εμπνευσμένες από το Sunrise (1927) του F.W. Murnau, ταινία που προτάθηκε στα πρώτα Όσκαρ του 1929 κερδίζοντας εκείνο της καλύτερης καλλιτεχνικής παραγωγής και Α΄ Γυναικείου Ρόλου. Όπως σε εκείνη την ταινία, μια γυναίκα γοητεύει έναν παντρεμένο άντρα και τον ωθεί στην δολοφονία της συζύγου, έτσι ο Rohmer υπογράφει έξι ιστορίες με έναν άντρα παντρεμένο ή σε σχέση που γοητεύεται από μια άλλη γυναίκα αλλά για λίγο. Η έννοια της ηθικής δεν σημαίνει ότι οι ήρωες σκέφτονται ηθικά, αλλά σκέφτονται, συλλογίζονται τι κάνουν, moraliste, λέει ο σκηνοθέτης, είναι εκείνος που ενδιαφέρεται να περιγράψει τι γίνεται στο εσωτερικό ενός ανθρώπου, επηρεασμένος από την φιλοσοφία και την σκέψη του Pascal, του La Rochefoucauld και του Stedhal. 

1. La Boulangere de Monceau (1963)

Ένας άντρας βλέπει μια γυναίκα να περνά στον δρόμο, αλλά φεύγει και δεν προλαβαίνει να της μιλήσει. Μια μέρα της μιλάει αλλά εκείνη εξαφανίζεται και έτσι ξεκινά η αναζήτησή της. 

2. La Carriere de Suzanne (1963)

Κατά την διάρκεια του Πολέμου στην Αλγερία, δύο φοιτητές στο Παρίσι γνωρίζουν την Σουζάν σε ένα καφέ. Ανεξάρτητη, ελεύθερη, ζει μόνη της και έχει δουλειά αλλά ο ένας από τους δυο την ξελογιάζει.

3. Ma Nuit chez Maud (1969)

Τέσσερις φίλοι, δύο καθολικοί και δύο άθεοι, συζητούν στο σπίτι της Maud για διάφορα ζητήματα επηρεασμένοι από τις απόψεις του Blaise Pascal. 

4. La Collectionneuse (1967)-διαθέσιμη στο Cinobo

Χρονολογικά προβλήθηκε τρίτη, έπειτα από τις δύο πρώτες μικρού μήκους του 1963, οι οποίες δεν είχαν προβληθεί στα σινεμά, αλλά επισήμως είναι η τέταρτη, καθώς τρίτη είναι το Ma Nuit chez Maud, που καθυστέρησε λόγω της μη διαθεσιμότητας εκείνη την εποχή του Jean Louis Trintignant, που εν τέλει ήταν ο πρωταγωνιστής και έτσι λόγω καθυστερήσεων προβλήθηκε η τέταρτη ταινία, το La Collectionneuse το 1967 και η τρίτη ταινία το 1969. Η Συλλέκτρια μας μεταφέρει στην νότια Γαλλία τον Αύγουστο. Ένας νεαρός γκαλερίστας αποφασίζει να περάσει τις καλοκαιρινές του διακοπές μόνος σε μια απομονωμένη βίλα που του δάνεισε ένας φίλος. Δεν γνωρίζει όμως ότι στην βίλα υπάρχουν ήδη δύο ακόμα καλεσμένοι, ένας παλιός γνωστός του και μια άγνωστη σε αυτόν γυναίκα. Η γυναίκα αυτή συλλέγει εραστές και έτσι του διαλύει την ηρεμία για την οποία ήρθε. Η ταινία προβλήθηκε στο φεστιβάλ του Βερολίνου, όπου κέρδισε την Αργυρή Άρκτο ειδικό βραβείο της κριτικής επιτροπής και βραβείο καλύτερης νεανικής ταινίας, ενώ μέχρι σήμερα θεωρείται μια από τις σπουδαιότερες ταινίες του δημιουργού. Πλέον υπάρχει χρώμα, η πρώτη έγχρωμη των ηθικών ιστοριών, επίσης κατεβαίνει στον νότο οπότε δεν έχουμε το αστικό καλοκαίρι του Λέοντα με τον Σηκουάνα αλλά την μεσογειακή θάλασσα και τα μαγιό. Πιο ερωτική από τις προηγούμενες κάτω από το μεσογειακό φως που ανάβει τα πάθη. Σε αυτή την ταινία ακούγεται και η ατάκα "Αγαπάμε κάποιον επειδή τον βρίσκουμε όμορφο. Όχι, τον βρίσκουμε όμορφο επειδή τον αγαπάμε"

5. Le Genou de Claire (1970)-διαθέσιμη στο Cinobo

Η πέμπτη ταινία των ηθικών ιστοριών, Το Γόνατο της Κλερ, αφηγείται την ιστορία του Ζερόμ, που λίγο πριν τον γάμο του περνά τις διακοπές του κοντά στην λίμνη Ανσί. Εκεί ασχολείται με την πώληση της οικογενειακής του βίλας. Εκεί θα συναντήσει μια συγγραφέα, παλιά γνωστή του που μένει σε γειτονικό σπίτι με την κόρη του ιδιοκτήτη. Η επαφή του με την κοπέλα θα εμπνεύσει  την συγγραφέα να γράψει το επόμενο βιβλίο της. Ενώ το ενδιαφέρον σταδιακά ατονίζει καθώς περνά το καλοκαίρι, η άφιξη μιας άλλης κοπέλας, της Κλερ με τα περίφημα γόνατα, τραβά την προσοχή του Ζερόμ. Μια από τις all time clasic ταινίες του σκηνοθέτη, με θάλασσες, διακοπές, μαγιό, ειδυλλιακά τοπία, έρωτες και πάθη, αποχωρισμοί και αλλαγές του καιρού, όλα μαζί στο Γόνατο της Κλερ. Με την ταινία του κέρδισε το βραβείο καλύτερης ταινίας στο Φεστιβάλ του Σαν Σεμπαστιάν, ενώ προτάθηκε για Χρυσή Σφαίρα καλύτερης ξενόγλωσσης ταινίας.  

6. L' Amour l' apres-midi (1972)

Ένας παντρεμένος άντρας με μια δασκάλα αγγλικών και με ένα παιδί, αναπολεί τις στιγμές που ήταν εργένης και έβγαινε με διάφορες γυναίκες, τις οποίες φαντάζεται και τις οποίες υποδύονται ηθοποιοί που έχουμε δει σε προηγούμενες ηθικές ιστορίες του σκηνοθέτη. Το 2007 έγινε το αγγλόφωνο remake με τον τίτλο I Think I Love My Wife με τον Chris Rock στον πρωταγωνιστικό ρόλο αλλά και στην καρέκλα του σκηνοθέτη. 

Κωμωδίες και Παροιμίες

Κωμωδίες και Παροιμίες μιας και πρόκειται για ταινίες με μια κωμική διάθεση που όλες τους ξεκινούν με μια ξεχωριστή παροιμία η καθεμία. 

1. La Femme de l' aviateur (1981)

Είναι αδύνατον να μην σκέφτεσαι τίποτα, είναι η αρχική ρήση μιας ταινίας για έναν άντρα που πιστεύει πως η σύντροφός του τον απατά με έναν πρώην της και αποφασίζει να την ακολουθήσει. 

2. Le Beau mariage (1982)

Ποιος δεν ονειροπολεί; Ποιος δεν χτίζει κάστρα στον αέρα; είναι η αρχική ρήση της ταινίας για μια φοιτήτρια ιστορίας της τέχνης που έχει σχέση με έναν ζωγράφο που γνωρίζει όμως έναν άλλον άντρα. 

3. Pauline a la plage (1983)-διαθέσιμη στο Cinobo

Η Πολίν στην πλαζ είναι η πιο καλοκαιρινή ταινία της συγκεκριμένης εξαλογίας του Rohmer, για μια στιλίστρια από το Παρίσι που με την 15χρονη ξαδέρφη της, Πολίν, θα βρεθούν για διακοπές στην Νορμανδία. Εκεί η πρώτη θα συναντήσει έναν παλιό εραστή της, αλλά μαζί με αυτόν θα γνωρίσει έναν διαζευγμένο εθνολόγο και έναν νεαρό. Η ταινία κέρδισε την αργυρή άρκτο καλύτερης σκηνοθεσίας στο Φεστιβάλ του Βερολίνου και το βραβείο FIPRESCI της διεθνούς ένωσης κριτικών κινηματογράφου. Αυτός που μιλάει πολύ, πληγώνει τον εαυτό του, είναι το μότο αυτής της ταινίας για τις ερωτικές σχέσεις και τα πάθη στην παραθαλάσσια Νορμανδία. Νιότη και καλοκαίρι συνυπάρχουν σε αυτή την ταινία με την Πολίν έτοιμη να ξελογιάσει και να ξελογιαστεί.

4. Les nuits de la pleine lune (1984)

Αυτός που έχει δύο γυναίκες, χάνει την ψυχή του. Αυτός που έχει δύο σπίτια, χάνει το μυαλό του, είναι η ρήση της τέταρτης ταινίας. Μια γυναίκα ζει με τον σύντροφό της σε ένα προάστιο αλλά ταυτόχρονα νοσταλγεί την ελεύθερη ζωή της και έτσι έχει και ένα δεύτερο σπίτι για εκείνη. 

5. Le Rayon vert (1986)-διαθέσιμη στο Cinobo

Η δεύτερη καλοκαιρινή ταινία της εξαλογίας είναι η Πράσινη Αχτίδα που στην Αμερική της δόθηκε ο τίτλος Summer (Καλοκαίρι). Μια νεαρή κοπέλα ξεμένει στην πόλη λίγο πριν από τις καλοκαιρινές διακοπές και ψάχνει να βρει το αντίδοτο στην μοναξιά και την ανία. Με την ταινία αυτή, ο σκηνοθέτης κέρδισε τον Χρυσό Λέοντα στην Μπιενάλε της Βενετίας και το βραβείο FIPRESCI της διεθνούς ένωσης κριτικών αλλά και το βραβείο γυναικείας ερμηνείας. Η φράση με την οποία ξεκινά ανήκει στον γάλλο συμβολιστή ποιητή Αρθούρο Ρεμπό και είναι η εξής "Ω! Ας έρθει η ώρα που οι καρδιές ερωτεύονται". Πράσινη αχτίδα από αυτή την σπάνια αχτίδα που συναντά κανείς στο ηλιοβασίλεμα, τόσο σπάνια όσο ο παθιασμένος έρωτας. Εδώ επανερχόμαστε στο αστικό και μοναχικό καλοκαίρι της αρχής, αλλά με έναν πολύ διαφορετικό τρόπο, με μια πρωταγωνίστρια που προσπαθεί να βρει νόημα σε όλο αυτό.

6. L' ami de mon amie (1987)

Οι φίλοι των φίλων μου είναι φίλοι μου. Μια γυναίκα μετακομίζει σε μια τρέντι πόλη κοντά στο Παρίσι. Νέα δουλειά, νέα ζωή, νέο σπίτι. Γνωρίζει μια κοπέλα και μέσα από αυτόν έναν άντρα, προκαλώντας διάφορες ερωτικές ιστορίες. 

Ιστορίες των τεσσάρων εποχών

1. Conte de printemps (1990)

Η νέα του σειρά ταινιών ξεκινά με την άνοιξη, με μια καθηγήτρια φιλοσοφίας που δεν μπορεί να πάει σπίτι της γιατί εκεί έχει πάει η ξαδέρφη της με τον φαντάρο σύντροφό της. Δεν θέλει να πάει ούτε στου αγοριού της και έτσι ξεκινά μια αλλιώτικη εμπειρία για εκείνη. 

2. Conte d' hiver (1992)

Μετά την άνοιξη, ακολούθησε η ταινία για τον χειμώνα, που διαγωνίστηκε για την Χρυσή Άρκτο στο Φεστιβάλ του Βερολίνου. Στις διακοπές, μια κοπέλα γνωρίζει ένα αγόρι, εκείνος όμως το φθινόπωρο θα φύγει στις ΗΠΑ και εκείνη του δίνει διεύθυνση αλλά λάθος. Χάνονται τα ίχνη τους και πέντε χρόνια μετά τον χειμώνα ακόμα ανυπομονεί να τον συναντήσει. 

3. Conte d' ete (1996)-διαθέσιμη στο Cinobo

Ένας αναποφάσιστος φοιτητής μαθηματικών περιμένει την φίλη του για να πάνε μαζί καλοκαιρινές διακοπές. Η γνωριμία του όμως με δύο άλλες κοπέλες θα περιπλέξει τα πράγματα. Το καλοκαίρι επιστρέφει, όπως ήταν αναμενόμενο στο σινεμά του Rohmer, ένα καλοκαίρι που στο δικό του σύμπαν -και όχι μόνο- είναι συνώνυμο με τα νιάτα, την ανεμελιά, τα συναισθηματικά μπερδέματα με τρίγωνα και τετράγωνα να έρχονται έξαφνα στο προσκήνιο. Κατεξοχήν εποχή της ανεμελιάς και των ανεξέλεγκτων ερωτικών παθών που μας βγάζουν εκτός προγράμματος. Στην ταινία πρωταγωνιστεί ο Melvil Poupaud, μια ταινία ελαφρώς εμπνευσμένη από τα φοιτητικά χρόνια του σκηνοθέτη. Προβλήθηκε πρώτη φορά στο τμήμα Ένα Κάποιο Βλέμμα του φεστιβάλ των Καννών. Σκηνές σε παραλίες με μαγιό και νεαρά κορμιά συχνά στο κάδρο. 

4. Conte d' automne (1998)

Η τετραλογία των εποχών κλείνει με το φθινόπωρο για την οποία θα γίνει λόγος στο επόμενο αφιέρωμα των φθινοπωρινών ταινιών στο σινεμά.