Οικολογικές ανησυχίες στον κινηματογράφο

   

Ο πλανήτης πάει από το κακό στο χειρότερο και για τα περισσότερα από αυτά ευθύνεται ο άνθρωπος. Ο άνθρωπος που κατέστρεψε τον πλανήτη προσπαθεί τώρα να τον σώσει, έπειτα από τόσες οικολογικές καταστροφές. Η τέχνη κάνει ό,τι μπορεί για να μας ευαισθητοποιήσει και να μας υπενθυμίσει τα όσα έγιναν ή γίνονται σε διάφορες χώρες ανά τον κόσμο με σκοπό να αλλάξει τις συνήθειες μας ή να μας παρακινήσει να δούμε τον κόσμο διαφορετικά. Ο κινηματογράφος, ιδιαίτερα τα τελευταία χρόνια, φέρνει στο προσκήνιο οικολογικές ιστορίες. Αυτές τις μέρες προβάλλεται στα σινεμά το Minamata του Andrew Levitas με τον Johnny Depp στον ρόλο ενός φωτογράφου που κατέγραψε την οικολογική καταστροφή στην ιαπωνική πόλη Minamata. Παράλληλα, στο Ίδρυμα Βασίλη και Ελίζας Γουλανδρή παρουσιάζεται μια εικαστική έκθεση του καλλιτέχνη με αφορμή την ταινία ενώ παράλληλα διεξήχθη μια συζήτηση σχετικά με το περιβάλλον και την τέχνη. Με αφορμή λοιπόν την νέα ταινία ας θυμηθούμε μερικές από τις ευαισθητοποιημένες περί περιβάλλοντος ταινίες. 

Nausicaa of the Valley of the Wind (1984)

Η δεκαετία του 1980 ήταν ιδιαίτερα παραγωγική για τον ιάπωνα δημιουργό  Hayao Miyazaki μιας και έκανε μερικά από τα αριστουργήματά του, όπως το Castle in the Sky (1986) και My Neighbor Totoro (1988) αλλά η δεκαετία άνοιξε με την δεύτερη μεγάλου μήκους ταινία του, την Ναυσικά, στην οποία στρέφεται στις περιβαλλοντικές ανησυχίες του, που είχε ήδη διατυπώσει δύο χρόνια νωρίτερα στο ομώνυμο manga του και θα τον απασχολούσαν και στην υπόλοιπη διαδρομή του. Η μαχητική πριγκίπισσα Ναυσικά, μπροστά στην καταστροφή των φυσικών πόρων του πλανήτη της, επιστρατεύει τον λαό της ενάντια στον οργισμένο στρατό της μοχθηρής βασίλισσας. Μέσα σε έναν φανταστικό κόσμο με παράταιρα ζώα και μαγικούς κόσμους, ξεπροβάλλουν μηνύματα καίρια για τον δικό μας κόσμο. Η ταινία προτείνεται από την WWF. Ο Miyazaki για να κτίσει το σύμπαν και τους ήρωες του επηρεάστηκε από το Dune του Frank Herbert, τον Άρχοντα των Δαχτυλιδιών του Tolkien, την Οδύσσεια του Ομήρου και το Nightfall του Isaac Asimov. 

The Pelican Brief (1993)

Στην Νέα Ορλεάνη μια φοιτήτρια νομικής δείχνει ενδιαφέρον για την υπόθεση δολοφονίας δύο δικαστών του Ανώτατου Δικαστηρίου των ΗΠΑ αλλά συνειδητοποιεί πως δεν υπάρχει κάποιο κίνητρο που να ενώνει τις δύο δολοφονίες. Μετά από έρευνες διαπιστώνει πως από πίσω κρύβεται ένας πολύ ισχυρός άνθρωπος με διασυνδέσεις στον Λευκό Οίκο. Θα κινδυνέψει η ζωή της και θα ζητήσει την βοήθεια ενός ρεπόρτερ της Washington Herald. Και τι σχέση έχει αυτό με το περιβάλλον; Ο ισχυρός που κρύβεται από πίσω είναι μέγας πετρελαιοπαραγωγός που ευθύνεται για την απειλή εξαφάνισης του καφέ πελεκάνου. Julia Roberts και Denzel Washington στους κεντρικούς ρόλους με τον Alan J. Pakula, γνώστης του πολιτικού θρίλερ, να σκηνοθετεί και να γράφει το σενάριο στην προτελευταία ταινία του. 

Princess Mononoke (1997)

Το 1997 ο Hayao Miyazaki επιστρέφει στις περιβαλλοντικές ανησυχίες του με ένα ακόμα αριστούργημα, την Πριγκίπισσα Μονονόκε. Στα ιαπωνικά ονομάζεται Mononoke-hime, που mononoke σημαίνει πνεύμα, φάντασμα και hime πριγκίπισσα, επομένως θα το λέγαμε ως πριγκίπισσα των πνευμάτων, με το μεταφυσικό και πνευματιστικό στοιχείο να παίζει πάντα κομβικό ρόλο στα έργα του. Στην Ιαπωνία του 14ου αιώνα, ο νεαρός πρίγκιπας Ασιτάκα αναζητεί μέσα στα δάση την σωτηρία του έπειτα από το δηλητηριασμένο τραύμα που του προκάλεσε ένας δαιμονικός αγριόχοιρος. Βρίσκεται όμως στο επίκεντρο μιας μάχης ανάμεσα στην επεκτατική φύση του ανθρώπου με την Λαίδη Εμπόσι να σχεδιάζει να καταστρέψει το δάσος και στις πανάρχαιες δυνάμεις της φύσης με τα πνεύματα, τα ζώα και την πριγκίπισσα να αντιστέκονται. Η ταινία ήταν η πρόταση της Ιαπωνίας εκείνη την χρονιά για το Όσκαρ ξενόγλωσσης αλλά δεν προτάθηκε. 

 Erin Brokovich (2000)

Επιστρέφουμε στην Julia Roberts η οποία υποδύεται την Erin Brokovich στην ομώνυμη ταινία του Steven Soderbergh, μια πραγματική γυναίκα, ακτιβίστρια και  υπάλληλο σε δικηγορικό γραφείο που συνέβαλε καθοριστικά στον αγώνα για το περιβάλλον απέναντι στην εταιρεία Pacific Gas and Electric Company. Η ίδια η Μπρόκοβιτς κάνει μια μικρή εμφάνιση στην ταινία ως σερβιτόρα με το όνομα Τζούλια. Η γυναίκα αυτή ανακάλυψε μια ιστορία συγκάλυψης βιομηχανικής δηλητηρίασης του νερού σε μια αμερικάνικη πόλη που απειλεί την υγεία όλων. Η ταινία προτάθηκε για πέντε Όσκαρ με την ηθοποιό να βραβεύεται με Όσκαρ Α' Γυναικείου Ρόλου. Ο σκηνοθέτης βραβεύτηκε την ίδια χρονιά με Όσκαρ σκηνοθεσίας αλλά για άλλη ταινία, το Traffic. 

The Happening (2008)

Ο σκηνοθέτης της Έκτης Αίσθησης, M. Night Shyamalan ανέκαθεν αρεσκόταν στις προκλήσεις και τα ξαφνιάσματα, άλλοτε με επιτυχία και άλλοτε με αποτυχία. Το 2008 στο The Happening, όχι από τις καλύτερες στιγμές του, με τον Mark Wahlberg και την Zooey Deschanel να κρατούν τους πρωταγωνιστικούς ρόλους, έχουμε μια σειρά από ομαδικές αυτοκτονίες να συντελούνται σε διάφορα μέρη στην Αμερική. Ένας καθηγητής με την γυναίκα του καταφεύγουν στην εξοχή ενώ τα σημάδια για μια ανεξέλεγκτη αντίδραση της φύσης πληθαίνουν. Η φύση που βρυχάται και αντιδρά στην υπερεκμετάλλευση του ανθρώπου είναι το βασικό θέμα της ταινίας. 

WALL-E (2008)

Ένα από τα πιο συγκινητικά και πιο όμορφα animation της Pixar που έχει ως κεντρικό ήρωα ένα ρομπότ, τον WALL-E. Το ρομπότ έχει σχεδιαστεί για να καθαρίζει την καλυμμένη από απόβλητα γη του μέλλοντος. Έρχεται όμως η στιγμή που ερωτεύεται ένα άλλο ρομπότ, την ΕΥΑ, και την ακολουθεί ως το διάστημα σε μια περιπέτεια που θα αλλάξει την μοίρα του είδους του αλλά και της ανθρωπότητας. Οικολογικά μηνύματα για το τι μας περιμένει στο μέλλον, μαζί με συγκίνηση και συναίσθημα αλλά και βιβλικές αναφορές για την προέλευση και την πορεία του κόσμου μέσα από το πρίσμα της επανεκκίνησης. Η ταινία προτάθηκε για έξι Όσκαρ, κερδίζοντας ένα για καλύτερη ταινία κινουμένων σχεδίων. Το ίδιο βραβείο είχε κερδίσει στις Χρυσές Σφαίρες και στα BAFTA. 

Avatar (2009)

Το Avatar του James Cameron είναι μια σημαντική ταινία στην ιστορία του σινεμά. Πέραν του ότι οφείλεται για την εγκαθίδρυση του 3D στον κινηματογράφο, καθώς γυρίστηκε εξολοκλήρου για 3D προβολές και όχι για 2D, όπως πολλές άλλες ταινίες που βγήκαν έπειτα και που μετατράπηκαν και για 3D, είναι η πρώτη ταινία που ξεπέρασε σε εισπράξεις τα δύο δις δολάρια παγκοσμίως και μέχρι σήμερα από το 2009 παραμένει η μεγαλύτερη εισπρακτική επιτυχία όλων των εποχών με 2,8 δις δολάρια εισπράξεις. Οι Avengeres Endgame απείλησαν την πρωτοκαθεδρία με 2,7 δις αλλά βρίσκονται στην δεύτερη θέση. Η ταινία προτάθηκε για εννιά Όσκαρ, κερδίζοντας τρία για καλλιτεχνική διεύθυνση, φωτογραφία και οπτικά εφέ, ενώ αναμένουμε τα δύο σίκουελ. Το θέμα της; Βρισκόμαστε στο 2154 όταν οι άνθρωποι έχουν εξαντλήσει όλους τους φυσικούς πόρους της Γης. Η Πανδώρα είναι δορυφόρος του Πολύφημου στο αστρικό σύστημα Άλφα Κενταύρου και έχει ένα ορυκτό, το οποίο θέλουν να εξορύξουν. Ένας πυκνός σε βλάστηση πλανήτης με ατμόσφαιρα δηλητηριώδη για τον άνθρωπο που κατοικούν μπλε τρίμετρα πλάσματα που λατρεύουν την φύση. Όταν η οικολογία και οι περιβαλλοντικές ανησυχίες συναντούν τον μπλοκμπαστερικό κινηματογράφο. 

Dark Waters (2019)

Αν και δεν μας έχει συνηθίσει, ο Todd Haynes αποφάσισε να ασχοληθεί με ένα δικαστικό θρίλερ περιβαλλοντικών απηχήσεων, βασισμένος σε ένα άρθρο του 2016 στο New York Times Magazine του Nathaniel Rich. Πρωταγωνιστές οι Mark Ruffalo, Anne Hathaway και Tim Robbins. Ένας ανερχόμενος δικηγόρος είναι μέλος μιας νομικής εταιρείας που συνεργάζεται κυρίως με μεγάλες φαρμακευτικές εταιρείες. Ένας αγρότης ισχυρίζεται πως ένα παράρτημα της εταιρείας DuPont ρίχνει τοξικά απόβλητα στο ποτάμι που διασχίζει τα κτήματά του με αποτέλεσμα τον θάνατο των αγελάδων του. Η πραγματική υπόθεση ξεκίνησε στις αρχές της δεκαετίας του 2000 και οι δικαστικές διαμάχες τράβηξαν για δεκαέξι χρόνια. Η ταινία κέρδισε το βραβείο καλύτερης ταινίας στα Enviromental Media Awards. 

Minamata (2020)

Ο εικαστικός και σκηνοθέτης Andrew Levitas αποφάσισε να καταπιαστεί στην νέα του ταινία με έναν πολύ σημαντικό φωτογράφο της φωτογραφικής αφήγησης, όπως ονομάζεται, τον Eugene Smith, τον οποίον υποδύεται σε μια από τις καλύτερες ερμηνείες του των τελευταίων χρόνων, ο Johnny Depp. Η ταινία που έκανε παγκόσμια πρεμιέρα στο Φεστιβάλ Βερολίνου 2020, ακριβώς πριν την έλευση της πανδημίας στην Ευρώπη, μας αποκαλύπτει την τεράστια περιβαλλοντική καταστροφή από υδράργυρο στην ιαπωνική πόλη Minamata, την οποία κατέγραψε ο φωτογράφος. Στην ταινία παίζει και ο Bill Nighy ως ο διευθυντής του διάσημου αμερικάνικου περιοδικού Life με το οποίο συνεργαζόταν ο Eugene Smith.