Η Υπέροχη Ιστορία του Ρόαλντ Νταλ

   Ο Ρόαλντ Νταλ (Roald Dahl) είναι ένας από τους σπουδαιότερους και γνωστότερους παραμυθάδες του 20ού αιώνα.Ακόμα και αν δεν έχετε ακούσει τον ίδιο, σίγουρα έχετε ακούσει το Τσάρλι και Εργοστάσιο Σοκολάτας, την Ματίλντα και τις Μάγισσες, βιβλία που έχει γράψει ο ίδιος. Γεννημένος στις 13 Σεπτεμβρίου 1916 στο Cardiff της Ουαλίας από νορβηγούς γονείς, πήρε το όνομα Ρόαλντ από τον εξερευνητή της Αρκτικής, Ρόαλντ Αμούνδσεν, ο οποίος τότε θεωρούνταν εθνικός ήρωας. Ο ίδιος μιλούσε άπταιστα νορβηγικά. Όταν ήταν τεσσάρων χρονών, βίωσε έναν διπλό θάνατο. Πέθανε η επτάχρονη αδερφή του και έναν μήνα μετά ο 57χρονος πατέρας του. Σκανταλιάρικο παιδί που έκανε αταξίες και φάρσες με τους φίλους του, που ενέπνευσαν την μετέπειτα συγγραφική του δράση. Ως φοιτητής ήταν ένα δημοφιλές αγόρι, πολύ ψηλό (1,98), αθλητικός, μέλος της ομάδας ποδοσφαίρου, με αγάπη στην φωτογραφία. Κατά την διάρκεια της φοίτησής του, ένα εργοστάσιο σοκολάτας στην περιοχή έστελνε κουτιά με νέα είδη σοκολάτας, ώστε να τα δοκιμάσουν οι μαθητές-φοιτητές και να πουν την άποψή τους. Ο Νταλ ονειρευόταν να δημιουργήσει το δικό του είδος σοκολάτας, κάτι που φυσικά τον ενέπνευσε για το Εργοστάσιο Σοκολάτας. 

   Κατά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, ο Ρόαλντ υπηρέτησε στην αρχή στο πεζικό και έπειτα στην αεροπορία, στην ΡΑΦ. Τον Σεπτέμβρη του 1940, το αεροπλάνο του κατέπεσε με αποτέλεσμα να πάθει εγκεφαλική κάκωση και μερική τύφλωση. Μετά την περιπέτειά του, τον Απρίλιο του 1941 στέλνεται στην Ελλάδα. Θα βρεθεί στην Μοίρα 33 με βάση την Ελευσίνα καταρρίπτοντας γερμανικά βομβαρδιστικά, ενώ θα συμμετάσχει και στην Μάχη των Αθηνών την ίδια περίοδο. Το 1953 παντρεύτηκε την βραβευμένη με Όσκαρ ηθοποιό, Πατρίσια Νιλ, με την οποία απέκτησαν πέντε παιδιά. Εκτός από την επτάχρονη αδερφή του, έχασε και μια κόρη στην ηλικία των 7 ετών, στην οποία αφιέρωσε τον Μεγάλο Φιλικό Γίγαντα-ΜΦΓ. Το 1983 χώρισαν και παντρεύτηκε εκ νέου την 22 χρόνια μικρότερή του, Φελίσιτι. Η επαγγελματική ενασχόλησή του με την συγγραφή ξεκίνησε την δεκαετία του 1940. Έχει γράψει παιδικά βιβλία, διηγήματα, ποιήματα, θεατρικά έργα, σενάρια ταινιών και μυθιστορήματα ενηλίκων. Άνθρωποι που τον επηρέασαν με το έργο τους ήταν οι Κίπλινγκ, Ντίκενς, Κάρολ, ενώ με την σειρά του και εκείνος υπήρξε επιδραστικός. Πολλά από τα βιβλία του έχουν μεταφερθεί σε κινηματογράφο, τηλεόραση και θέατρο. Ένα από τα πιο γνωστά του τηλεοπτικά έργα είναι το Tales of the Unexpected (1979-1988) για το βρετανικό ITV, όπου ο ίδιος προλογούσε τηλεοπτικές μεταφορές ιστοριών του, επηρεασμένος από το Twillight Zone. Έφυγε από την ζωή στις 23 Νοεμβρίου 1990 από καρκίνο. Οι εποχές έχουν αλλάξει και το έργο του όσο και ο ίδιος επανεκτιμώνται. Έχουν έρθει στο φως οι αντιησραηλιτικές και αντισημιτικές, όπως έχουν θεωρηθεί, θέσεις του, μιας και με αφορμή τον Πόλεμο στον Λίβανο (1982), ο ίδιος είχε δηλώσει για τους Εβραίους (ισραηλιτικά στρατεύματα είχαν εισβάλλει στον Λίβανο) "τόσο γρήγορα μετατράπηκαν από θύματα σε βάρβαρους δολοφόνους". Ο ίδιος μάλιστα είχε δηλώσει "δεν είμαι αντισημίτης, είμαι αντιισραηλίτης". Η άλλη κριτική που του γίνεται είναι για ρατσιστικά και σεξιστικά σχόλια μέσα στο έργο του. Το 2023 μάλιστα ο εκδοτικός οίκος Puffin Books με την σύμφωνη γνώμη του Estate Dahl αποφάσισαν να μετατρέψουν τα βιβλία του σε πιο political correct, να διορθώσουν ή βασικά να επέμβουν στο έργο του δημιουργού αλλάζοντας λέξεις, όπως το χοντρός σε τεράστιος, ή εξαφανίζοντας λέξεις όπως άσχημος ή τρελός. "Ο Νταλ δεν ήταν άγγελος, αλλά αυτό είναι παράλογη λογοκρισία" έγραψε στο Twitter ο Σαλμάν Ρουσντί, που ξέρει από λογοκρισία, ενώ ο ίδιος ο πρωθυπουργός της Μεγάλης Βρετανίας το χαρακτήρισε ως επίθεση στην ελευθερία του λόγου.

Όπως και αν έχει, το έργο του έχει μαγνητίσει πολλές παιδικές ψυχές, είτε μέσα από τα βιβλία είτε μέσα από τις ταινίες και τις τηλεοπτικές σειρές. Με αφορμή την ταινία μεσαίου μήκους του Wes Anderson για το Netflix, η Υπέροχη Ιστορία του Χένρι Σούγκαρ, θα θυμηθούμε τις κινηματογραφικές ταινίες που βασίστηκαν σε βιβλία και διηγήματά του.

The Gremlins (1943)

 Τα Γκρέμλινς είναι το πρώτο του παιδικό βιβλίο, που εξέδωσε το 1943 για λογαριασμό της Walt Disney Productions, μέσα από το οποίο περιγράφει την εμπειρία του στην βασιλική αεροπορία RAF. Ο κεντρικός χαρακτήρας είναι πιλότος και το αεροπλάνο του συντρίβεται-όπως συνέβη και στον ίδιο-εξαιτίας όμως ενός τερατώδους πλάσματος, ενός γκρέμλιν. Το πείθει όμως εν τέλει να τον βοηθήσει εναντίον ενός άλλου, χειρότερου, εχθρού: του Χίτλερ. Η πρώτη κυρία των ΗΠΑ, Ελεονώρα Ρούσβελτ, λάτρευε να το διαβάζει στα εγγόνια της. Το 1984 ο σκηνοθέτης Joe Dante, γνωστός για την αγάπη του στις καταστροφολογικές ταινίες και στα τέρατα (Piranha, The Howling) με σεναριογράφο τον Home Alone, Chris Columbus και παραγωγό τον κινηματογραφικό παραμυθά Steven Spielberg δημιουργούν μια αυθαίρετη εκδοχή της ιστορίας των Γκρέμλιν. Αυτή την φορά τα παλαβά και αιμοδιψή πλάσματα έρχονται να καταστρέψουν τα Χριστούγεννα. 

Beware of the Dog (1944)

Το 1944 ο Νταλ δημοσιεύει στο Harper's Magazine και το 1946 στη συλλογή διηγημάτων του, Over to You, το διήγημα Beware of the Dog, που επίσης αφορά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο. Ένας πιλότος τραυματίζεται σοβαρά ενώ πετούσε πάνω από την κατεχόμενη από τους Γερμανούς Γαλλία. Όταν συνέρχεται, βρίσκεται σε ένα κρεβάτι νοσοκομείου. στο Μπράιτον. Καθώς αναρρώνει συμβαίνουν περίεργα πράγματα. Καχύποπτος κοιτάει μια πινακίδα που γράφει στα γαλλικά "Προσοχή στον Σκύλο". Έτσι αντιλαμβάνεται ότι κάτι άλλο συμβαίνει. Μία καθόλου παιδική ιστορία που μεταφέρθηκε το 1965 στο σινεμά με τον τίτλο 36 Hours, σε σκηνοθεσία και σενάριο του George Seaton και πρωταγωνιστές τους James Garner και Eva Marie Saint. Στην ταινία γίνονται μερικές σεναριακές αλλαγές που όμως δεν αλλάζουν ιδιαίτερα το πνεύμα του κειμένου.

James and the Giant Peach (1961)

 Ένα ορφανό στην Αγγλία βρίσκει μια γιγάντια, μαγική ροδακινιά που τον οδηγεί σε μια περιπέτεια γεμάτη φαντασία, περίεργα πλάσματα και άλλους κόσμους. Ο συγγραφέας στην αρχή είχε γράψει για κερασιά, αλλά το άλλαξε μετά γιατί το ροδάκινο είναι μεγαλύτερο και ομορφότερο από ένα κεράσι, σύμφωνα με δήλωσή του. Η ιστορία έχει μακάβριο και αρκετά ενήλικο-στα σημεία-περιεχόμενο. Το 1996 ο Henry Selick του Χριστουγεννιάτικου Εφιάλτη και της Coraline, σκηνοθετεί ένα animation μιούζικαλ βασισμένο στην ιστορία του Νταλ, με παραγωγό τον Tim Burton που είχαν συνεργαστεί και στον Εφιάλτη. Η ταινία είναι της Walt Disney με την οποία είχε συνεργαστεί στο παρελθόν ο συγγραφέας. Πριν τον Selick, ο Steven Spielberg και ο Danny de Vito είχαν εκφράσει ενδιαφέρον, σκηνοθέτες που όπως θα δούμε εν τέλει αργότερα σκηνοθέτησαν άλλο βιβλίο του συγγραφέα. Πιο πρόσφατα η Disney, στην περίοδο που περνάει των live action εκδοχών ταινιών της, είχε σκεφτεί και την συγκεκριμένη με τον Sam Mendes στην σκηνοθετική καρέκλα, κάτι που εν τέλει δεν προχώρησε.

Charlie and the Chocolate Factory (1964)

 Η σοκολάτα, όπως είδαμε, έπαιξε μεγάλο ρόλο στα μαθητικά χρόνια του Νταλ. Έτσι, δημιούργησε τον μικρό Charlie Bucket και τις περιπέτειές του, όταν γνωρίζει τον εκκεντρικό σοκολατοποιό ή σοκολατοεργοστασιάρχη, Willy Wonka. Πρόκειται φυσικά για ένα από τα πιο διάσημα και επιτυχημένα βιβλία του, που μάλιστα έγραψε και το σίκουελ του, το 1972, το Charlie and the Great Glass Elevator, με τους δύο χαρακτήρες να μπλέκονται σε νέες περιπέτειες. Παρότι επίσης επιτυχημένο, ποτέ ως τώρα δεν μεταφέρθηκε τηλεοπτικά ή κινηματογραφικά, σε αντίθεση με το πρώτο για το οποίο έχουν γίνει δύο πολύ επιτυχημένες ταινίες. Η πρώτη, το 1971, με σκηνοθέτη τον Mel Stuart και σεναριογράφο τον ίδιο τον Νταλ. Ο Gene Wilder κρατά τον ρόλο του Wonka αλλά και όλη την ταινία με το φανταστικό του ταλέντο. Η ταινία δεν πήγε καλά εισπρακτικά και προτάθηκε για ένα Όσκαρ. Η δεύτερη ταινία, το 2005, για την Warner Bros. με σκηνοθέτη τον Tim Burton, που μετά τον ρόλο παραγωγού στην ροδακινιά, γίνεται ο ίδιος σκηνοθέτης μεταφοράς βιβλίου του με Wonka τον αγαπημένο του Johnny Depp σε ένα από τους καλύτερους ρόλους του και μια από τις καλύτερες συνεργασίες τους. Η ταινία ήταν μεγάλη εισπρακτική επιτυχία, παραμένει η πιο κερδοφόρα κινηματογραφική μεταφορά βιβλίου του Νταλ και προτάθηκε για ένα Όσκαρ. Φέτος περιμένουμε την ομώνυμη origin ταινία για τον Wonka, με τον Timothee Chalamet στον ρόλο και τον Paul King στην σκηνοθεσία.

Fantastic Mr. Fox (1970)

 Ο Wes Anderson έχει μεταφέρει δύο ιστορίες του Νταλ. Η πρώτη είναι το Απίθανος κύριος Φοξ, ένα παιδικό βιβλίο που εξέδωσε το 1970. Μια αλεπού που τρέχει να γλιτώσει από τρεις κτηματίες στην κοιλάδα. Ο κος Φοξ όμως δεν είναι μια συνηθισμένη αλεπού. Θα κάνει τα πάντα για να σώσει εαυτόν αλλά και την οικογένειά του και να κάνει τους κτηματίες να τρέχουν και να μην φτάνουν. Το 2009 μεταφέρθηκε στο σινεμά ως stop-motion animation με τον Anderson σκηνοθέτη και σεναριογράφο μαζί με τον Noah Baumbach στο σενάριο και τους Meryl Streep και George Clooney στις φωνές του πρωταγωνιστικού ζευγαριού, με μουσική του Alexandre Desplat. Η ταινία της 20th Century Fox προτάθηκε για δύο Όσκαρ. Η ιστορία έχει μεταφερθεί και στο θέατρο τόσο ως δραματικό έργο όσο και ως μιούζικαλ και όπερα.

The Wonderful Story of Henry Sugar (1977) 

Η δεύτερη ταινία-αυτή την φορά μεσαίου μήκους-που σκηνοθέτησε ο Άντερσον είναι το διήγημα The Wonderful Story of Henry Sugar από την συλλογή διηγημάτων The Wonderful Story of Henry Sugar and Six More (1977), που εκτός από την ομώνυμη ιστορία περιλαμβάνει και τις εξής: The Boy Who Talkes with Animals, The Hitch-Hiker, The Mildenhall Treasure, The Swan, Lucky Break και A Piece of Cake. Στο διήγημα του Νταλ, ο Χένρι Σούγκαρ είναι ένας πλούσιος άντρας με αγάπη στον τζόγο, που διαβάζει μια παράταιρη απόφαση γιατρού για έναν ασθενή που αποκαλούσε Ο Άνθρωπος που έβλεπε χωρίς να χρησιμοποιεί τα μάτια του. Κλέβει το βιβλίο και προσπαθεί να μάθει τον τρόπο που το έκανε για να το εφαρμόσει στον τζόγο. Μετά από τρία χρόνια το κατακτά. Ο Άντερσον μεταφέρει ένα μεγάλο τμήμα της ιστορίας εκτός από αυτό που ταξιδεύει στο Λας Βέγκας και στο Χόλιγουντ με τον Ralph Fiennes στον ρόλο του αφηγητή Νταλ, σαν αυτό που έκανε ο ίδιος ο συγγραφέας στην σειρά του ITV. Ο Benedict Cumberbatch αναλαμβάνει τον ρόλο του Σούγκαρ. Η ταινία έκανε πρεμιέρα στο Φεστιβάλ της Βενετίας. Μια απόλυτα θεατρική και λογοτεχνική μεταφορά, ένα meta κινηματογραφικό σχόλιο και ένα απόλυα Γουές Άντερσον δημιούργημα. Ο σκηνοθέτης σκηνοθέτησε άλλες τρεις μεταφορές για λογαριασμό του Netflix, τα The Swan, The Rat Catcher και Poison, ταινίες μικρού μήκους που δεν προβλήθηκαν σε σινεμά αλλά κατευθείαν στην πλατφόρμα του Netflix.

The BFG (1982)

 Το 1982 ο Νταλ εκδίδει το BFG, το The Big Friendly Giant, ένα παιδικό βιβλίο που αποτελεί επέκταση μιας μικρότερης ιστορίας που είχε γράψει το 1975 με τον τίτλο Danny, the Champion of the World. Για την ακρίβεια ο πατέρας στο συγκεκριμένο βιβλίο διηγείται ένα παραμύθι στον γιο του για έναν γίγαντα, το οποίο μετά αυτονομήθηκε και έγινε το BFG. Ένα οκτάχρονο κορίτσι σε ένα ορφανοτροφείο βλέπει έξω από το παράθυρο έναν γίγαντα. Την παίρνει και την πάει σε μια σπηλιά, και ενώ εκείνη φοβάται πως θα την φάει, της εξηγεί πως είναι φιλικός γίγαντας και δεν τρώει ανθρώπους. Αφού πρώτα το 1989 έγινε animation τηλεταινία, το 2016 ήρθε η ώρα για τον Στίβεν Σπίλμπεργκ να αναμετρηθεί με τον Νταλ, ο οποίος ήταν παραγωγός στα Gremlins. Μπορεί να μην είναι από τις καλύτερες ταινίες του, αλλά είναι μια αρκετά επιτυχημένη μεταφορά του παιδικού βιβλίου. Ο εξαιρετικός Mark Rylance στον ρόλο του γίγαντα, μετά την οσκαρική συνεργασία τους στην Γέφυρα των Κατασκόπων. Η ιδέα της μεταφοράς του Μεγάλου Φιλικού Γίγαντα (ΜΦΓ) είχε πέσει στο τραπέζι από τα 90s. Η ταινία της Disney δεν κατάφερε πάντως να τα πάει καλά εισπρακτικά.

The Witches (1983)

 Την επόμενη χρονιά ο Νταλ εκδίδει ένα από τα πιο γνωστά βιβλία του, τις Μάγισσες. Αντλεί έμπνευση από τα παιδικά του χρόνια μιας και διαδραματίζεται στην Αγγλία και στην Νορβηγία, με ένα μικρό αγόρι και την νορβηγή γιαγιά του και μια κοινωνία που υπάρχουν μάγισσες που μισούν τα παιδιά. Η αρχηγός τους επιχειρεί μάλιστα να μετατρέψει όλα τα παιδιά σε ποντίκια. Ένα σκοτεινό παιδικό παραμύθι, που δεν τα πήγε πολύ καλά στην εποχή του ενώ κατακρίθηκε για μισογυνισμό. Πλέον θεωρείται ένα από τα καλύτερα και πιο επιδραστικά παραμύθια. Εκτός του ότι έχει ανεβεί στο θέατρο αλλά και ως όπερα, έχουν γίνει και δύο κινηματογραφικές ταινίες. Η  πρώτη ταινία του 1990 του Nicolas Roeg έχει μια εξαιρετική Anjelica Huston στον ρόλο της μάγισσας και τον Rowan Atkinson στον ρόλο του ιδιοκτήτη του ξενοδοχείου που γίνεται το συνέδριο μαγισσών. Το 2020 ξαναμεταφέρθηκε από την Warner Bros. σε σκηνοθεσία Robert Zemeckis, σε σενάριο του ίδιου και του Del Toro, με την Anne Hathaway στον ρόλο της μάγισσας. Η ταινία βγήκε αμέσως στο HBO Max.

Matilda (1988)

 Ένα από τα τελευταία του παιδικά βιβλία, το προτελευταίο που εξέδωσε όσο ήταν εν ζωή (εκδόθηκαν και δύο ακόμα, ένα χρόνο μετά τον θάνατό του) είναι η διάσημη Matilda. Η μικρή Matilda Wormwood με δύο αδιάφορους γονείς, πηγαίνει σχολείο και τυραννιέται από την διευθύντρια Miss Trunchbull. Το βιβλίο μεταφέρθηκε στο σινεμά το 1996 από τον Danny de Vito που εκτιμά πολύ τον συγγραφέα, που διατηρεί τον ρόλο του αφηγητή αλλά και ενός από τους ήρωες της ταινίας. Μια ιστορία φαντασίας που θέτει πολλά ζητήματα, όπως ο σχολικός εκφοβισμός, η αποδοχή της διαφορετικότητας, το παιδικό βίωμα και η παιδική φαντασία. Το 2010 η Ματίλντα έγινε θεατρικό μιούζικαλ, στο οποίο βασίστηκε η ταινία του Netflix του 2022 του Matthew Warchus με την Emma Thompson στον ρόλο της κακιάς διευθύντριας, ένας ρόλος που αρχικά είχε προταθεί στον Ralph Fiennes, μιας και στον θέατρο συνήθως τον υποδύονται άντρες.

Σενάρια Ταινιών

Εκτός από τις κινηματογραφικές ταινίες-μεταφορές βιβλίων του, στις οποίες δεν ενεπλάκη ο ίδιος, πλην του  Willy Wonka and the Chocolate Factory (1971), που ήταν σεναριογράφος, οπότε ο ίδιος διασκεύασε το βιβλίο του, έχει εργαστεί και ως σεναριογράφος ταινιών.  Η πρώτη φορά ήταν το 1967 για You Only Live Twice (1967) του Lewis Gilbert, βασισμένος στο ομώνυμο βιβλίο του Ian Fleming με ήρωα τον James Bond. Τον κατάσκοπο της MI6 υποδυόταν ο Sean Connery στην πέμπτη κατά σειρά ταινία που έκανε ο σκωτσέζος ηθοποιός. Πριν βέβαια από αυτό, ο Νταλ είχε κάνει πολλή τηλεόραση γράφοντας επεισόδια για σειρές όπως τα Suspense (1950), Suspicion (1968), Alfred Hitchcock Presents (1968-71). Μετά τον James Bond, το 1968 υπέγραψε το σενάριο του Chitty Chitty Bang Bang (1968) του Ken Hughes, με τον οποίο συνέγραψε το σενάριο. Πρωταγωνιστεί ο Dick van Dyke σε ένα μιούζικαλ φαντασίας, πιο κοντά στα παιδικά βιβλία που έγραψε. Άλλωστε βασίζεται σε ένα παιδικό βιβλίο του Ian Fleming. Το 1971 εκτός από τον Willy Wonka, έγραψε και το σενάριο για το The Night Digger (1971), γνωστή και ως The Road Builder, του Alastair Reid, με την σύζυγό του Νταλ, Patricia Neal. Ένα θρίλερ βασισμένο στο βιβλίο Nest in a Fallen Tree του Joy Cowley για δύο γυναίκες που τις επισκέπεται ένας ύποπτος άντρας. Ο συγγραφέας έγραψε το σενάριο ειδικά για την γυναίκα του και το έστειλε σε διάφορους σκηνοθέτες, όπως ο William Friedkin και ο Robert Altman.