Ο Romain Gary και το σινεμά

Ο Romain Gary (1914-1980), Γάλλος λιθουανικής καταγωγής με γονείς Εβραίους, δεν ήταν απλώς συγγραφέας. Ήταν πιλότος της Αντίστασης, διπλωμάτης, σκηνοθέτης και ο μοναδικός άνθρωπος που κέρδισε δύο φορές το Prix Goncourt (το αντίστοιχο γαλλικό Νόμπελ λογοτεχνίας)– τη μία με το πραγματικό του όνομα και τη δεύτερη, κρυμμένος πίσω από το ψευδώνυμο Émile Ajar. Ακόμα και το Ρομέν Γκαρί είναι καλλιτεχνικό ψευδώνυμο του Ρομάν Κατσέβ που είναι το αληθινό του όνομα. Θα φτάσει στην Γαλλία με την μητέρα του (ο πατέρας του τους είχε εγκαταλείψει όταν ήταν 11 χρόνων) την δεκαετία του 1930, σε ένα ξενοφοβικό και αντισημιτικό περιβάλλον. Το 1944 παντρεύτηκε την Αμερικανίδα συγγραφέα Λέσλεϊ Μπαλάντα και το 1962 την διάσημο ηθοποιό Τζιν Σίμπεργκ. Χώρισαν το 1970 και το 1979 η ηθοποιός αυτοκτόνησε. Την επόμενη χρονιά αυτοκτόνησε και ο Γκαρί (στα ρωσικά σημαίνει κάψε). Στο σημείωμα αυτοκτονίας του έγραψε "καμία σχέση με την Τζιν Σίμπεργκ".

Η ζωή του ήταν μια ατέλειωτη μεταμόρφωση: κάθε ταυτότητα, κάθε βιβλίο, κάθε ταινία, μια νέα απόπειρα να ξαναγραφτεί ο εαυτός του. Και ο κινηματογράφος υπήρξε το πιο φωτεινό (και σκοτεινό) του καταφύγιο.

🐘 Ο οραματιστής της ελευθερίας

Ο John Huston μεταφέρει το 1958 στο σινεμά το μυθιστόρημά του The Roots of Heaven, ένα πρώιμο οικολογικό δράμα για την προστασία των ελεφάντων στην Αφρική. Πίσω από την περιπέτεια, ο Gary αναζητά τη σωτηρία του ανθρώπου μέσα από τη φύση — ένα μήνυμα βαθιά ανθρωπιστικό, πολύ πριν η οικολογία γίνει «μόδα».

Δώδεκα χρόνια αργότερα, ο Jules Dassin σκηνοθετεί το Promise at Dawn (1970), με τη Μελίνα Μερκούρη σε έναν ρόλο-ύμνο στη μητρική αγάπη. Το αυτοβιογραφικό μυθιστόρημα του Gary αφηγείται τη ζωή του μέσα από το βλέμμα της μητέρας του – μιας γυναίκας που τον μεγάλωσε με το όνειρο να γίνει σπουδαίος. Η ιστορία αναβιώνει το 2017 με την Charlotte Gainsbourg, αποδεικνύοντας πως ο Gary παραμένει διαχρονικός.

💋 Η μελαγχολία του έρωτα

Η κομψή κωμωδία Lady L (1965), με τη Sophia Loren, τον Paul Newman και τον David Niven, σατιρίζει τον έρωτα και την αριστοκρατία με τον γνωστό υπαρξιακό σαρκασμό του Gary.

Στο Womanlight (1979) του Costa-Gavras, με τους Yves Montand (αγαπημένο ηθοποιό του Γαβρά) και Romy Schneider, ο συγγραφέας επιστρέφει στο θέμα που τον στοίχειωσε: δύο άνθρωποι παλεύουν να ξαναβρούν το φως μέσα στη θλίψη. Είναι το κύκνειο άσμα του, μια εξομολόγηση για την ανάγκη τρυφερότητας.

Και στο Birds in Peru (1968), το μοναδικό φιλμ που σκηνοθέτησε ο ίδιος, η Jean Seberg — η σύντροφός του — γίνεται το τραγικό του alter ego. Ένα σουρεαλιστικό, ψυχολογικό δράμα που μοιάζει να προφητεύει την κοινή τους καταστροφή.

⚖️ Ο κοινωνικός μύθος

Το Madame Rosa (1977) του Moshé Mizrahi, από το μυθιστόρημα La Vie devant soi, κερδίζει το Όσκαρ Καλύτερης Ξενόγλωσσης Ταινίας. Η Simone Signoret ενσαρκώνει μια ηλικιωμένη γυναίκα που μεγαλώνει ένα ορφανό αγόρι στο Παρίσι της μετανάστευσης. Η ταινία ισορροπεί ανάμεσα στη σκληρότητα και τη ζεστασιά — δύο σταθερές στον κόσμο του Gary.

Το 2020, ο Edoardo Ponti επαναφέρει την ιστορία στο The Life Ahead, με τη Sophia Loren στον πιο ανθρώπινο ρόλο της καριέρας της. Μια νέα γενιά ανακαλύπτει έτσι το μεγαλείο του Gary.

Αντίστοιχα, το White Dog (1982) του Samuel Fuller βασίζεται σε ένα από τα πιο πολιτικά του έργα: έναν σκύλο εκπαιδευμένο να επιτίθεται σε μαύρους. Μια ιστορία που γίνεται καταγγελία για το ρατσιστικό δηλητήριο της Αμερικής – και τα όρια της αγάπης.

💫 Ο μύθος και το τέλος

Ο Romain Gary έζησε σαν να έγραφε τον εαυτό του. Έχτισε έναν μύθο για να κρύψει την ευαισθησία του και χρησιμοποίησε τη μυθοπλασία ως πράξη επιβίωσης.

Η σχέση του με τη Jean Seberg ήταν ταυτόχρονα έμπνευση και τραύμα· όταν εκείνη πέθανε μυστηριωδώς το 1979, εκείνος δεν άντεξε πολύ. Το τέλος του, ένα χρόνο μετά, σφράγισε την τελευταία του φράση:

 «Αναμφίβολα θα κατάλαβαν τελικά ότι δεν υπήρξα ποτέ πραγματικά σοβαρός».

🎬 Οι ταινίες του κόσμου του Gary

The Roots of Heaven (1958, John Huston)

The Man Who Understood Women (1959, Nunnally Johnson)

Lady L (1965, Peter Ustinov)

Birds in Peru (1968, Romain Gary)

Promise at Dawn (1970, Jules Dassin / 2017, Éric Barbier)

Madame Rosa (1977, Moshé Mizrahi / The Life Ahead, 2020, Edoardo Ponti)

Womanlight (1979, Costa-Gavras)

White Dog (1982, Samuel Fuller)

Ο Romain Gary δεν έγραψε απλώς ιστορίες – έζησε μέσα τους.

Κάθε του ψέμα ήταν μια κραυγή αλήθειας.

Κάθε του ήρωας, ένας τρόπος να σωθεί από τον ίδιο του τον εαυτό.