Stephen Sondheim (1930-2021)

 

Οι ιστορίες του θα ζήσουν όσο και του Σέξπιρ, γιατί μιλάει για ανθρώπους, για συναισθηματικές δυσκολίες, για την ανάγκη που έχουμε όλοι για αγάπη ή αναγνώριση. Πολλά μιούζικαλ αφορούν χαρούμενα πράγματα-αλλά τα μιούζικαλ του αφορούν τα δύσκολα πράγματα. Imelda Staunton

Στις 26 Νοεμβρίου 2021 ο σπουδαίος αμερικανός συνθέτης και στιχουργός Stephen Sondheim έφυγε από την ζωή. Γεννημένος στην Νέα Υόρκη από εβραϊκή οικογένεια, γιος των Etta Janet και Herbert Sondheim, ενδιαφέρθηκε από νωρίς για την μουσική. Εννιά χρονών είδε για πρώτη φορά μιούζικαλ στο Broadway, το Very Warm for May, που ανέβηκε το 1939 σε σκηνοθεσία Vincente Minnelli. Αν κρίνουμε από την συνέχεια, σίγουρα καθόρισε την επαγγελματική του πορεία. Το μιούζικαλ βασιζόταν στο βιβλίο του Oscar Hammerstein II, του οποίου ήταν και οι στίχοι των τραγουδιών σε μουσική Jerome Kern. Σε ηλικία δέκα ετών γνώρισε τον γιο του στιχουργού και θεατρικού παραγωγού, τον James Hammerstein και έτσι ήρθε σε επαφή και με τον πατέρα, ο οποίος στην συνέχεια έγινε μέντοράς του, μέχρι τον θάνατό του το 1960. 

   

Το πρώτο του μιούζικαλ το έγραψε σε ηλικία 15 ετών. Το πρώτο του έργο που ανέβηκε στην σκηνή ήταν το Saturday Night το 1954 σε μουσική και στίχους δικούς του, βασισμένο στο βιβλίο των Julius J. Epstein και Philip G. Epstein. Για την ακρίβεια ήταν να ανέβει το 1954-55 αλλά ο αιφνίδιος θάνατος ενός από τους παραγωγούς ματαίωσε την παραγωγή. Δεν το λες και ευοίωνο ξεκίνημα καριέρας, παρόλα αυτά σε καλό του βγήκε. Το επόμενο του έργο που ανέβηκε το 1957, σε ηλικία 27 ετών, ήταν το West Side Story σε στίχους δικούς του και μουσική του Leonard Bernstein. Το έργο βασίστηκε στον σεξπιρικό Ρωμαίο και Ιουλιέτα, τοποθετημένο στην Νέα Υόρκη των 50s. Η παράσταση προτάθηκε για έξι βραβεία Tony κερδίζοντας δύο. Το 1959 συνέχισε με το Gypsy σε μουσική του Jule Styne βασισμένο ως ένα βαθμό στην ζωή της στρίπερ Gypsy Rose Lee. Το 1962 ανέβασε το A Funny Thing Happened on the Forum σε μουσική και στίχους δικούς του. Πρόκειται για μια ρωμαϊκή παρωδία, με πρωταγωνιστή τον Pseudolus. Προτάθηκε για οκτώ Tony και κέρδισε έξι. Το 1964 ανέβασε το Anyone Can Whistle, μια κοινωνική σάτιρα-μιούζικαλ για έναν δήμαρχο που φτιάχνει μια ψεύτικη εικόνα για την πόλη του προκειμένου να τραβήξει τουρίστες. Στην παράσταση έπαιζε η Angela Lansbury στον πρώτο της θεατρικό ρόλο σε μιούζικαλ. Το 1965 ανεβάζει το Do I Hear Waltz? βασισμένο στο θεατρικό του 1952 The Time of the Cuckoo που το 1955 είχε γίνει και ταινία με την Katharine Hepburn και τον τίτλο Summertime. Ακολουθούν τα Evening Primrose (1966), Company (1970), το οποίο προτάθηκε για 14 βραβεία Tony, το Follies (1971), το A Liitle Night Music (1973), εμπνευσμένο από το Smiles of a Summer Night (1955) του Ingmar Bergman. Ακολούθησαν τα The Frogs (1974), εμπνευσμένο από τους αριστοφανικούς Βατράχους και με πρωταγωνιστές τους Meryl Streep, Sigourney Weaver, Christopher Durang και Pacific Overtures (1976) μέχρι να έρθει ο Sweeney Todd: The Demon Barber βασισμένο στο θεατρικό έργο του 1973. Προτάθηκε για εννιά Tony και κέρδισε τα οκτώ. Στα 80s ανέβασε τα Merrily We Roll Along (1981), Sunday in the Park with George (1984), εμπνευσμένο από τον νεοϊμπρεσιονιστή γάλλο ζωγράφο Georges Seurat και το Into the Woods (1987), στο οποίο μπλέκει ιστορίες και χαρακτήρες από παραμύθια των αδελφών Γκριμ, όπως η Κοκκινοσκουφίτσα, ο Τζακ και η Φασολιά, η Ραπουνζέλ και η Σταχτοπούτα. Προτάθηκε για δέκα βραβεία Tony. Στα 90s ανεβάζει το Assassins (1990) και το Passion (1994), το οποίο βασίστηκε στην ιδέα της ταινίας Passione d' Amore (1981) του Ettore Scola. Το πιο πρόσφατο είναι το Read Show το 2008.

   

Αρκετά έργα του έχουν μεταφερθεί στο σινεμά, τα περισσότερα με μεγάλη επιτυχία. Πρώτο φυσικά το West Side Story (1961) σε σκηνοθεσία των Robert Wise (The Sound of Music) και Jerome Robbins. Η ταινία ήταν η μεγαλύτερη εισπρακτική επιτυχία της χρονιάς και προτάθηκε για έντεκα βραβεία Όσκαρ κερδίζοντας τα δέκα, κάτι που την καθιστά μέχρι σήμερα το πιο πολυβραβευμένο κινηματογραφικό μιούζικαλ όλων των εποχών. Μέσα στον Δεκέμβριο αναμένουμε το remake του Steven Spielberg. Το 1962 βγαίνει στις αίθουσες το Gypsy σε σκηνοθεσία του Mervyl LeRoy με τις Rosalind Russell και Natalie Wood. Το 1993 έγινε ένα τηλεοπτικό remake με την Bette Midler. Το 1966 μεταφέρθηκε στο σινεμά το A Funny Thing Happenned on the Way to the Forum του Richard Lester με τον τρομερό κωμικό Zero Mostel. Στην ταινία εμφανίζεται ο σταρ του βωβού σινεμά Buster Keaton στον τελευταίο του ρόλο. Το 1977 μεταφέρθηκε το A Liitle Night Music από τον Harold Prince με την Elizabeth Taylor. Αρκετά χρόνια αργότερα, το 2007, ένα ακόμα μιούζικαλ του μεταφέρθηκε στο σινεμά, ο Sweeney Todd από τον Tim Burton με τον Johnny Depp και την Helena Bonham Carter. Η ταινία προτάθηκε για τρία βραβεία Όσκαρ κερδίζοντας εκείνο της καλλιτεχνικής διεύθυνσης. Μέχρι σήμερα παραμένει ένα από τα πιο ωραία κινηματογραφικά μιούζικαλ του 21ου αιώνα. Το 2014 ο Johnny Depp ξαναβρίσκεται στον κόσμο του Sondheim, όπως και η Meryl Streep έπειτα από πολλά χρόνια. Αυτή την φορά ο Rob Marshall σκηνοθετεί το Into the Woods στο οποίο παίζουν και οι Emily Blunt και James Corden. Η ταινία προτάθηκε για τρία Όσκαρ. Το Merilly We Roll Along είναι το επόμενο μιούζικαλ που περιμένουμε να δούμε στο σινεμά, αλλά θα αργήσει καθώς την σκηνοθεσία έχει αναλάβει ο Richard Linklater. Όπως στο Boyhood παρακολουθούσε την ζωή της οικογένειας μέσα σε δώδεκα χρόνια και γι αυτό την γύριζε δώδεκα χρόνια, έτσι και τώρα το θεατρικό περιγράφει την φιλία τριών φίλων και πώς εξελίσσεται μέσα σε είκοσι χρόνια, οπότε η ταινία θα γυρίζεται επί είκοσι χρόνια. 

   Το 2021 που έφυγε από την ζωή είχε την τιμητική του, καθώς το West Side Story θα ξαναγίνει ταινία και το Tick Tick Boom του Netflix, ένα μιούζικαλ με τον Andrew Garfield έχει αναφορές στον διάσημο συνθέτη και στιχουργό, με τον ίδιο να υπάρχει και ως ρόλος, τον οποίον υποδύεται ο Bradley Whitford.